К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Муносиб меҳнат соҳасидаги ижтимоий ҳимоя
давлат томонидан 
кафолатланадиган ходимнинг муносиб ҳаёт кечириши учун етарли 
физиологик, ижтимоий ва маънавий эҳтиёжларини қондириш 
имкониятидир.
Халқаро меҳнат ташкилоти 117-конвенциясининг 25-моддасида 
ходим ўзининг ҳамда оиласи аъзоларининг саломатлиги ва турмуши учун 
зарур эҳтиёжини қондиришга ҳақлидир, яъни у озиқ-овқат, кийим-кечак, 
турар-жой, тиббий хизмат ва ҳоказолар билан таъминланиш имкониятига 
эга бўлиши лозим. Шунингдек, у ўзига боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра, 
ўзини ва оиласини таъминлай олмай қолса, ишсиз ёки ногиронлиги бўлса 
ҳам ижтимоий таъминланиш ҳуқуқига эга. 
Ёлланиб ишлайдиган ишчи касаллик, бахтсиз ҳодиса, кексалик ёки 
унинг меҳнатига талаб камайиши сабабли меҳнатга лаёқатлилигини 
йўқотса (вақтинчалик ёки мунтазам равишда), унда моддий таъминланиш 
муаммоси юзага келади. Шу сабабли бозор иқтисодиётида ижтимоий 
ҳимоя жамиятнинг хўжалик фаолияти ва ижтимоий ҳаётнинг таркибий 
қисмига айланган. Бу тизимнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари эса меҳнат 
жараёни ва ходим қобилиятининг такрор ҳосил қилиниши 
узлуксизлигини таъминлашга қаратилган бўлиши керак. 
Ходимларни ижтимоий ҳимоя қилиш корхона (ташкилот), тармоқ ва 
ҳудуд даражасида амалга оширилади (16.2-жадвал). 
Муносиб меҳнат соҳасида ходимларни ижтимоий муҳофаза қилиш 
тизими қуйдагидагилардан ташкил топган:
а) меҳнат ва фуқаролик қонунчилиги нормалари. Улар ходимларни 
ишга қабул қилиш ва ишдан бўшатиш, иш вақти, дам олиш вақти, 
меҳнатга ҳақ тўлаш, аёллар ва ёшлар меҳнатини муҳофаза этиш умумий 
тартибини белгилаб беради; 
б) ходимларни ижтимоий муҳофаза қилиш механизмлари. Улар 
ижтимоий-иқтисодий ҳамда моддий механизмлардан иборат бўлиб, 
ходимларни ижтимоий муҳофаза қилиш функциялари ва турларини, 
шунингдек ходимлар ҳамда иш берувчилар манфаатларининг 
мутаносиблигини таъминлашга даъват этилган жамоа ва меҳнат 
шартномларидан иборатдир; 

---

490