К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

1. Жамланма ўсиш стратегияси
– бу бозордаги мавқени 
кучайтириш стратегияси, меҳнат бозорни ривожлантириш стратегияси ва 
кадрлар салоҳиятини ошириш ҳисобига ишлаб чиқариладиган маҳсулотни 
сифати ва мураккаблигини такомиллаштириш стратегиясини қамраб 
олади. Бундай стратегияда компаниялар нафақат кадрлармалакасини 
ошириш балки, ўз маҳсулотларининг сифатини яхшилаш ёки янги 
маҳсулотларни ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш мақсадини ҳам кўзлайди. 
Бу стратегияда, шунингдек хўжалик юритувчи субъектлар мавжуд 
бозорлардаги ўз мавқеларини яхшилаш ёки янги бозорга ўтиш 
чоралакрини ҳам кўришлари мумкин. 
2. Интеграциялашган ўсиш стратегияси
– бу ривожланишнинг 
вертикал стратегияга тескари стратегия бўлиб, малакали кадрлар 
ҳисобидан илгарилаб бораётган вертикал стратегиядир. Ушбу 
стратегиянинг икки тури фарқланади: 
1) компания ўз самарадорлигини хомашё ва бутловчи қисмлар 
етказиб берувчилар устидан назоратни кучайтириш орқали оширишга 
интилади. Уни вертикал йўналишга тескари стратегия деб ҳам аташади; 
2) олға бораётган вертикал стратегияда, корхона меҳнат бозоридан 
ўзига мос малакали кадрлар танлаб олиш ҳисобига амалга оширилади. У 
компаниянинг самарадорлигини ўзи ва ва истеъмолчилар ўртасидаги 
тузилмалар,яъни бевосита тақсимлаш ва маҳсулотни реклама қилиш ва 

---

583 
сотиш устидан назоратни кучайтириш ҳисобига ошириш мақсадига 
йўналтирилган. 
3. Диверсификацияли ўсиш стратегияси
– марказлаштирилган 
диверсификация стратегияси ва горизонтал диверсификация стратегиядир. 
Агар компания ушбу бозорда мазкур тармоқ доирасида ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулоти билан ривожлана олмаса, диверсификацияли 
ўсиш стратегиясини қўллайди. Унинг қуйидаги йўналишлари бор: 
а) горизонтал диверсификация стратегияси. Бунда компания ишлаб 
чиқариши кадрлар томонидан тўлиқ ўзлаштирилган, янги бозорларда 
сотилаётган янги маҳсулотлар билан технология томонидан боғлиқ 
бўлмаган ҳолда малакали ходимлардан самарали фойдаланиш асосида 
ишлаб чиқаришлар ҳисобига кенгаяди; 
б) вертикал диверсификация стратегияси. Бу корхонада рақамли 
иқтисодиётга асосланган янги технологияни талаб қиладиган янги 
маҳсулотларни мавжуд бозорда реклама қилиш ва сотишни кўпайтириш 
ҳисобига ўсиш имкониятларини излашдир; 
в) марказлаштирилган диверсификацияни ривожлантириш ҳисобига 
амалга ошадиган стратегия бўлиб, унда янги бизнес билан боғлиқ янги 
маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ўзлаштириш ҳисобига манфаат кўриш.