K k o o r r X x o o

1. Obyekt – tizim. Elementlar – tizimning elementlari. Maqsad –
tizimning asosiy maqsadi. 
2. Obyekt – korxona. Elementlar – odamlar, uskunalar, materiallar,
bino-inshoatlar va h.k. Maqsad -  tovarlarni ishlab chiqarish. 
3. Obyekt – kompyuter. Elementlar – displey, tizimli blok,
klaviatura, prosessor va h.k. Maqsad – ma’lumotlarga ishlov berish. 
4. Obyekt – axborot tizim. Elementlar – kompyuter va
kommunikasion texnika, dasturiy va axborot ta’minot, personal. Maqsad – 
professional axborotlarni ishlab chiqish. 
 
Iyerarxik tizim 
 
Agar ko’pgina elementlar ma’lum belgilarga ko’ra tizimga birlashtirilsa, 
unda bu to’plamni kichik to’plamlarga yanada bo’lish uchun ba’zi ko’shimcha 
Ma’lumotlar 
Axborotlar 
Bilim 

---

belgilarni doimo kiritish mumkin, shu bilan birga tizimdan uning tarkibiy 
qismlarini - kichik tizimlarni ajratish mumkin.
Bir boshlang’ich tizimdan ajratib olinadigan kichik tizim birinchi darajali 
kichik tizimga kiradi. Navbatdagi bo’lish orqali yanada past darajadagi kichik 
tizimga ega bo’lish mumkin. Bunday bo’linish iyerarxiya deyiladi. Har bir 
darajadagi kichik tizimlar soni, darajalar soni turlicha bo’lishi mumkin. Biroq, bitta 
muhim qoidaga rioya qilish zarur: eng yuqoriroq darajadagi bitta tizimga bevosita 
kiruvchi kichik tizimlar hamkorlikda harakatlanib, ular kiruvchi o’sha tizimning 
barcha funksiyalarni bajarishlari kerak. 
Tovarlar ishlab chiqaruvchi yoki xizmatlar ko’rsatuvchi istalgan tashkilotni 
boshqarish iyerarxik prinsip bo’yicha tuziladi. Tovar va xizmatlarni yaratish 
bo’yicha faoliyat barcha tashkilotlarda o’ziga xos o’rniga ega. Ishlab chiqarish – 
bu tizimni kiritish (barcha turdagi zaruriy resurslar) va uni chiqarish (tayyor 
tovarlar va xizmatlar)ni shakllantirish yuli bilan tovar va xizmatlarni yaratish 
hisoblanadi. Inlab chiqarish korxonalarida tovarlarni ishlab chiqarish bo’yicha 
faoliyat tabiiydir. Uning natijasi bo’lib aniq tovarlar (masalan, stanok va 
samolyotlar) hisoblanadi. Jismoniy tovarlarni ishlab chiqarmaydigan boщqa 
tashkilotlarda, ishlab chiqarish vazifalari kamroq diqqat-e’tiborda bo’ladi. 
Masalan, bu bankda, ofisda yoki kollejda amalga oshirilayotgan faoliyatdir. 
Bunday korxonalarning faoliyati servis deb nomlanadi. Ishlab chiqarishdagi 
menejerlar resurslarini tovar va xizmatlarga aylantirish bo’yicha zarur bo’lgan 
qarorlar qabul qiladi. 
Korxona boshqaruv tizimini tuzishdagi muhim prinsip bo’lib, korxonani 
ko’p darajali (iyerarxik) strukturali tizim sifatida qarash hisoblanadi (2.2. - rasm). 
Yanada yuqori darajada joylashgan bo’g’inlardan boshqaradigan ta’sirlar 
oqimi o’tadi, yanada past darajadagi boshqaruv obyektning holati to’g’risidagi 
ma’lumotlar yanada yuqoriroq darajali bo’g’inlarga kelib tushadi.
Boshqarishning yuqori darajasida boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun 
boshqaruvning quyi darajasi axborot manbai bo’lib hisoblanadi. 
Tashkilotning barcha bo’linmalari ishini muvofiqlashtirish turli darajadagi 
boshqaruv organlari orqali amalga oshiriladi. Boshqaruv deyilganda qo’yidagi 
funksiyalarni amalga oshirish sharti asosida maqsadni ta’minlash tushuniladi: 
tashkillashtirish, rejalashtirish, hisob, tahlil, nazorat va tartibga solish.