K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Qattiq va aralash parda hosil qiluvchilar aralashmasi asosi-
dagi bo‘yoqlar. Qattiq parda hosil qiluvchilar asosidagi lok-bo‘yoq 
materiallaridan keng foydalaniladi. Bunday materiallar jumlasiga 
loklar, gruntovkalar, shpaklovkalar va emalli bo‘yoqlar kiradi. Bu 
materiallarning assortimenti juda ham xilma-xildir. Shuning uchun 
quyida avtomobillarni bo‘yashda ishlatiladigan gruntovkalar, shpa-
klovkalar va emalli bo‘yoqlarning asosiy turlarigagina to‘xtalamiz. 
Nitroemallar.  Nitroemallarning asosiy parda hosil qiluvchisi 
nitrosellulozadir  (selluloza  va  azot  kislotasining  murakkab  efiri). 
Ular erituvchilarda eritilib nitroselluloza loki yoki, qisqacha, nit-
rolok olinadi. Erituvchi sifatida ketonlar, efirlar, spirtlar, benzol va 
ular hosilalarining aralashmalaridan foydalaniladi. Bunday ko‘p 
komponentli erituvchilar sifatida 646, 647, 648 raqamli erituvchi-
lari ishlatiladi. 
Nitrolok va pigment aralashmasi nitroemalli bo‘yoq deb yuriti-
ladi. Nitroemallar asosida hosil qilingan qoplamalar bir qator afzal-
liklarga ega, jumladan, xona haroratida ham tez quriydi; jilolan-
ganidan so‘ng neft mahsulotlari ta’siriga uzoq vaqt chidaydi. 
Shu bilan birga, nitroemallar qator kamchiliklarga ham ega, 
jumladan, qoplamalarning mexanik mustahkamligi yetarli darajada 
emas (shuning uchun ularni jilvirlash va jilolashga ancha vaqt sarf-
lanadi); nitroemal asosidagi qoplamalar 75°C gacha bo‘lgan haro-
rat ta’siriga chidamli bo‘lib, 140°C gacha qizdirilganida yemirilib, 
o‘z-o‘zidan yonib ketishi mumkin; nitroemallar metallga yomon 
ilashadi, shuning uchun ular yaxshilab gruntovkalangan sirtlarga 
surtiladi. 
275
Emal tarkibida parda hosil qiluvchi qattiq modda kam bo‘lgani-
dan, pardaning qalinligi 0,01 mm dan oshmaydi, shu sababli emal-
lar 4–6 qatlam qilib surtiladi. 
Nitroemallarning yuqorida keltirilgan kamchiliklarini bartaraf 
etish uchun ularning tarkibiga asosiy parda hosil qiluvchidan tash-
qari qo‘shimcha parda hosil qiluvchilar (modifikatorlar) qo‘shila-
di. Bu usul asosida hozirgi zamonaviy nitroemallarning barchasi, 
jumladan, avtomobillarni bo‘yashda ishlatiladigan НЦ–11 turidagi 
nitroemallar ishlab chiqarilmoqda. 
Nitroemallar juda keng tarqalgan bo‘yoqlar jumlasiga kiradi. 
Yengil avtomobillarning kuzovi, qanotlari va yuk avtomobillari 
kabinalarini bo‘yashda nitroemallardan foydalanilar edi. Keyin   gi 
yillarda. esa bu maqsadlarda sintetik (jumladan, alkidli smolalar) 
parda hosil qiluvchilar asosidagi bo‘yoqlardan foydalanilmoqda.