K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Shina detallari harorati
t
sh
ning harakatlanish
vaqti
τ
pr
ga bog‘liqligi (har xil uzatmalarda):
1
– shinaning yo‘lga ishqalanuvchi qismida; 
2
– shinaning yon qism-
larida. 

---

262
10. 6.
 Eskirish jarayonida rezina
xususiyatlarining o‘zgarishi
Kauchuk molekulasida mustahkam bo‘lmagan bog‘lanishlar 
borligi tufayli havodagi kislorod xona haroratida ham polimer bi-
lan reaksiyaga kirishib, uning eskirishiga sabab bo‘ladi. Shuning 
uchun vaqt o‘tishi bilan rezina o‘z xossalarini yo‘qotadi, mo‘rt 
bo‘lib qoladi va buyumlarda yoriqlar paydo bo‘ladi. Eskirish jara-
yoni issiqlik ta’sirida, yorug‘likda, kislotada, ishqor, neft mahsulot-
lari ta’sirida tezlashadi. 
Kauchuk va vulkanizatlar, barcha to‘yinmagan birikmalar kabi, 
turli xil kimyoviy o‘zgarishlarga moyil bo‘ladi. Rezina buyum-
lar ishlatish va saqlash jarayonida uzluksiz ravishda oksidlanadi. 
Buning natijasida rezinalarning kimyoviy, fizikaviy va mexanik 
xususiyatlari o‘zgaradi. Faqat ebonit kauchuk makromolekulala­
riga muayyan miqdorda oltingugurtni biriktirishi natijasida to‘la 
to‘yingan birikmaga aylanadi. Uzoq muddat oksidlanish jarayoni-
da rezinadagi barcha o‘zgarishlar majmuyiga