- tadbirkorlik faoliyatini bir m e’yorda olib
borish imkonini beruvchi
infratuzilmalar. Ular qatoriga moliya-kredit, audit, marketing, konsalting,
axborot, sug'urta va shu kabi xizmatlar ko'rsatuvchi tashkilotlar kiradi;
- qaror qabul qilish tizimi. Bu tizim tarkibiga , avvalo, biznesning
ishonchliligi va samarali bo'lishini baholash imkonini beruvchi mezonlar,
usullar to'plami kiradi. Tadbirkor bu tizim orqali o 'z ishi natijasini
tekshirish imkoniga ega bo'lishi kerak.
Shu omillaming tizimli va o'zaro harakat qonuniyatlari tadbirkorlikni
faollashtiradi va u xo'jalik mexanizmi orqali amalga oshiriladi.
Natijada,
ayrim hudud va tarmoqlarda yangi korxonalar, ishlab chiqarish, xizmat
ko'rsatish va boshqa tadbirkorlik obyektlari vujudga keladi. Bunday
faoliyatlar tadbirkoming bilimi, sarmoyalar, bozor talabi, davlat va boshqa
tashkilotlaming o'zaro manfaatli harakati tufayli faollashadi va bozorga
moslashadi.
Ishbilarmonlik muhitini tahlil qilish jarayonida
tadbirkor har bir
millatning an’analari, urf-odatlari, qanday oziq-ovqatlarni iste’mol qilishi
va qanday buyumlami kiyishini inobatga olishi maqsadga muvofiqdir.
Bundan tashqari xalqning to'lov qobiliyatini bilish ham katta ahamiyat
kasb etadi. Ushbu omil iste’mol tovarlari ishlab chiqarishni tashkil etishda
katta rol o'ynaydi. Tadbirkor shu omilni har tomonlama tahlil qilishda o 'z
mamlakatidagi bozor vaziyatini hamda ushbu mahsulotni kelajakda
eksport qilish mumkin bo'lgan qo'shni mamlakatlar bozorini ham ko'rib
chiqishi kerak.
Har bir tadbirkor atrof- muhitga qo'shilib ketishi uchun ishni uning
tahlilidan boshlashi lozim. Tadbirkorlik muhitini tahlil qilishda tadbirkor
m a’lum bii
clicg a ia d a
kasbiy faoliyat yuritish uchun qanday iqtisodiy
manfaatni amalga oshirishi mumkinligini belgilab olishi kerak.
Iqtisodiy
manfaatni amalga oshirish, awalam bor tadbirkoming o 'z ishini tashkil
qilish darajasiga bog'liq bo'ladi. O 'z ishini tashkil qilish esa tadbirkoming
m a’lum ishbilarmonlik muhitiga mustaqil kirishi bilan belgilanadi.
Tadbirkor m a’lum tadbirkorlik muhitiga kirishar ekan, diqqat-
e ’tiborini faqat o 'z g'oyalarini amalga oshirishga emas, balki qanday qilib
investorlaming mablag'larini tadbirkorlik faoliyatiga jalb etishga ham
qaratishi kerak. Tadbirkoming o 'z ishini tashkil
qilishidagi asosiy vazifa,
avvalo, o 'z g'oyalarini m a’lum bir muhitga tatbiq etish uchun zarur
birlamchi kapitalni barpo etishdan iboratdir.
Tadbirkorlik g'oyasini amalga oshirish uchun ishlab chiqarish
jarayonining mavjudligi talab qilinadi. Tadbirkor ishbilarmonlik g'oya va
maqsadlariga to 'g 'ri keladigan hamda jalb etilgan kapitalning hajmidan
kelib chiqqan holda yangi ishlab chiqarish tarkibini shakllantiradi. Agar
tadbirkor o 'z g'oyasining tashabbuskori va investori sifatida ishtirok
etayotgan bo'lsa, faoliyatining tashkiliy-huquqiy shaklini, korxona uchun
qo'shayotgan o 'z hissasini oldindan belgilab olishi kerak. Shunday qilib,
tadbirkoming o 'z ishini tashkil qilish tamoyili jamiyat uchun yangi ishlab
chiqarish tarkibini shakllantirish va unda o'zining
qay darajada ishtirok
etishini belgilab olishdan iboratdir.
O 'z ishini to'g'ri tashkil qilish tadbirkorlikning asosiy omil-laridan
hisoblanadi. Shuning uchun ham tadbirkor bu fenomenni hosil qiluvchi
barcha qismlarni har tomonlama e’tiborga olishi kerak. Tadbirkor
faoliyatining bu jihatlarini o'rganishda uning faoliyati jarayonini kuzatish
alohida ahamiyat kasb etadi. Bunda tadbirkoming asosiy harakatlari
ketma-ketligi quyidagicha bo'lishi mumkin:
- birinchidan, biznes g'oyasini ishlab chiqish;
- ikkinchidan, ishbilarmonlik muhitini chuqur o'rganib chiqish;
-
uchinchidan, tadbirkoming iqtisodiy manfaati bilan biznes
g'oyasining o'zaro to 'g 'ri kelishi, tadbirkorlik g'oyasi bilan tadbirkorlik
muhitining o'zaro muvofiqligi;
- to'rtinchidan, g'oyani amalga oshirish uchun zarur kapital hajmini
belgilab olish;
- beshinchidan, biznes g'oyani amalga oshirish uchun zarur korxona
yoki tashkilotni tarkib toptirish.
Har bir tadbirkorlik faoliyatining asosini m a’lum bir g'oya tashkil
etadi. Bu g'oyalar oddiyligi bilan ajralib turadi: kimdir tovarni yangicha
jildlash g'oyasini beradi, bozorda mavjud tovarga
yangiliklar kiritadi va
shu asosida unga talab darajasini oshirishga harakat qiladi va hokazo.
Ishbilarmonlik g'oyasi ko'pincha o 'z professional faoliyatida
mustaqillikka erishish va qo'shimcha foyda olish ishtiyoqida bo'lgan
kishilarda paydo bo'ladi. Buning uchun kishi iqtisodiy jarayonlarni har
tomonlama tahlil qilib, undagi mavjud etishmovchiliklami aniqlab, unga
o 'z faoliyatini yo'naltirishi lozim.
Agar tadbirkorda o 'z biznesini tashkil qilish yuzasidan biror- bir
g'oya mavjud bo'lsa, u holda u ishbilarmonlik muhitini o 'z g'oyasi va
iqtisodiy manfaati bilan mutanosiblik darajasini tahlil qilishi kerak.
Avvalo, tadbirkor m a’lum muhitda aniq g'oyani amalga oshirish shaklini
belgilab olishi kerak. Bunday shakllarning turi juda xilma-xildir.
Tadbirkorlik vazifalari yakka holda va guruh bo'lib amalga oshirilishi
mumkin. Qanday shakllami tanlash g'oyaga hamda tadbirkorlik muhitiga
bog'liqdir.
Tadbirkorlik muhiti va g'oyasini har
tomonlama tahlil qilish shu
g'oyani amalga oshirish uchun zarur kapital miqdorini belgilab olishga
yordam beradi. Bunda tadbirkor bank yoki biznes-fonddan kredit olishi
uchun biznes-reja yoki texnik-iqtisodiy asosni (TIA) ishlab chiqishiga
to 'g 'ri keladi.
Biznes-rejada tadbirkor ishbilarmonlik g'oyasiga tayangan holda
tovar yoki xizmatlar ishlab chiqarish uchun zarur shart-sharoitlami amalga
oshirishning barcha xarajatlari qancha qiymatni tashkil etishini aks ettiradi.
Ushbu holda gap birlamchi kapital hajmini belgilash, tadbirkorlik
g'oyasini amalga oshirish uchun jalb qilinishi lozim bo'lgan moliyaviy
resurslami aniqlash haqida ketmoqda.
Tadbirkorlik g'oyasini ma’lum
bir muhitda amalga oshirish
mumkinligi aniqlanib, ishni tashkil etish bo'yicha zarur moliyaviy
m ablag'lam i olish manbai tanlangandan keyin tadbirkor o'z faoliyatini uch
yo'nalishga/tiaratmog'i lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: 
