K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

2.9. GAZ QURIТISh ТIZIMI 
Gaz to’ldirish vositalari va avtomobilning yonilg’i ta’minlash tizimini 
suyuqlik, zang va muz zarrachalar hamda gidratlardan himoyalash uchun gazni 
kompressordan chiqish joyiga filtr va quritkichlar o’rnatiladi. Quritgichlarning har 
xil turlari mavjud bo’lib, ularni kompressorning kirish trubasiga va chiqish 
trubasiga ham o’rnatiladi. Bunda shimadigan material sifatida adsorbent (selikagel, 
seolit) qo’llaniladi.
 
 
a 
b 
2.20-rasm. Quritkichlarning turlari: 
a – kartridj turidagi yuqori bosimli gaz quritgich; 
b – tabiiy gazni so’rish tomoniga o’rnatilagn quritgich. 
Gazlarni quritishni qurama usullari ham mavjud – asosiy suyuqlik vixrli 
truba yordamida yaxlatish (25...35 mg/nm
3
), qolgan namlik silikagel yordamida 
shimish usulida yo’qotiladi. Bunda qayta tiklash uchun quvvat sarflanmaydi.
Bulardan tashqari absorbsion-elektrolitik usul ham mavjud. Bu variantda 
gazdagi namlik quyiqlashtirilgan sulfat kislotaga yuttiriladi va undan keyin 
kislotaga shmilgan suyuqlik elektr toki yordamida vodorod va kislorodga ajratiladi. 
Jarayon uzluksiz kam elektr quvvatida davom ettiriladi. Gaz namlik darajasi yozda 
5...6, qishda 3,5...4,5 mg/nm
3 
ni tashkil etadi. 
―Хebes‖ kompaniyasining (Kanada) DTRA-NGX rusumli tabiiy gazni 
quritish tizimi (2.21-rasm) kompresorning so’rish yo’nalishiga o’rnatilishi 
mo’ljallangan bo’lib, bir ramaga joylashtirilgan ikkita shimadigan ustundan va 
ularni navbatma-navbat ishchi rejimdan qayta tiklash rejimiga o’tkazuvchi 
avtomatik tizimdan tashkil topgan.

---

81 
 
2.21-rasm. DTRA-NGX rusumli 
metan gazini quritgich. 
Тizimning idishlari ASME 
Code Section VIII U or UM 
talablariga javob beradi. Idishlarning 
ishchi harorati -29 dan +260°S 
gacha. Saqlash klapani har bir 
idishga o’rnatilagan. Idishlar ikki 
qavatli usti alyumin bilan qoplangan 
shisha tolali himoya qobig’iga ega. 
Kirish va chiqish filtrlari manometrlar bilan butlangan va cho’kindilarni 
to’kish uchun kranlar o’rnatilgan. Himoya releli elektrik isitish va sovitish tizimiga 
ega. Gaz quritish jarayoni kompyuter yordamida doimiy nazorat etiladi.