K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

2.15-rasm. Siqilgan tabiiy gaz to’ldirish kompressorli shoxobchasining 
ishlash sxemasi. 
GТSh da tomchi suyuqliklardan va mexanik qo’shimchalardan dastlabki 
tozalangan tabiiy gaz quritiladi va akkumulyatorlarda (ballonlar to’plamida) yig’iladi 
va undan gaz to’ldirish vositalari orqali tarqatiladi. Avtomobillar tabiiy gaz bilan 200 
MPa gacha ishchi bosimda, qo’zg’aluvchan avtogazto’ldirgichlar esa (QAGТ) - 250 
yoki 320 MPa bosimda to’ldiriladi.
Kompressorli siqilgan gaz to’ldirish shoxobchalari ishlab chiqarish quvvati va 
ishlatish sharoitiga asosan quyidagi guruhlarga bo’linadi: 
– ishlab chiqarish quvvati sutkasiga (bir kecha-kunduz) 40 – 50 ming m
3
bo’lgan, shahar tashqarida magistral yo’l yoqasida joylashtiriladigan;
– ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 20 – 30 ming m
3
bo’lgan, o’rtacha shahar 
tashqarisidagi magistral yo’l yoqasida joylashtiriladigan;

---

75 
– ishlab chiqarish quvvati sutkasiga 10 – 20 ming m
3
bo’lgan, kichik va o’rta 
aholi yashash joylarining tashqaridagi aqvtomobil yo’li yoqasida joylashtiriladigan. 
Kompressorli gaz to’ldirish shoxobchasi gazsimon holdagi yonilg’ini saqlash va 
ishlov berish texnologik bino va undan alohida maydonda joylashtirilgan gaz 
taqsimlash vositalaridan tashkil topgan (2.16-rasm). Gaz to’ldirish postlari 
xavfsizlikni ta’minlash uchun bir-biridan beton pardevor bilan ajratilgan.
2.16 – rasm.
Kompressorli gaz to’ldirish shoxobchasining ishlab chiqarish jarayoni 
sxemasi:
1 – ishlab chiqarish binosi; 2 – avtomobillarga gaz to’ldirish postlari; 
3 – beton pardevori; 4 – shiypon; 5 – shoxobchaning metall to’sig’i. 
Kompressorli gaz to’ldirish shoxobchasida avtomobil ballonlarini bosqichli, 
ya’ni ikki yoki undan ortiq (2.16-rasm) akkumulyatorlardan to’ldirish usuli ham 
qo’llaniladi. Har bir akkumulyator o’zining gaz bosimini ushlab turadi va avtomobil 
ballonlari shu akkumulyatorlarning past bosimligidan boshlab navbatma-navbat eng 
yuqori bosimligiga ulash bilan to’ldiriladi. 
Har bir gaz to’ldirish vositasida avtomobil gazballon tizimiga ulash uchun 
maxsus kallakli yuqori bosim shlangi mavjud. 
GТSh da asosiy texnologik jarayonlarni masofadan bosh щit orqali 
boshqariladi. Shoxobcha isitish, shamollatish, suv ta’minoti, aloqa hamda xavfni 
xabarlovchi tizimlar bilan jihozlangan.
Hozirgi vaqtda katta ishlab chiqarish quvvatiga ega GТSh lar keng tarqalgan: 
GТSh-500, GТSh-250 (bir kecha-kunduzda mos ravishda 500 va 250 shartli 
to’ldirish). GТSh-500 4-6 va 6-12 MPa kirish bosimida ishlaydi (2.5-jadval). 

---

76