K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

 
Siqilgan tabiiy gaz yonilg’isi bilan to’ldirishda texnika xavfsizligi 
talablari. 
Gazda ishlaydigan avtomobillarni kompressorli gaz to’ldirish 
shoxobchasi yoki qo’zg’aluvchan avtogazto’ldirgichlar yordamida to’ldirish faqat 
―Avtomobillarga kompressorli gaz to’ldirish shoxobchasining jihozlarini texnik 
ekspluatatsiyasi va xavfsiz xizmat ko’rsatish qoidasi‖ ga mos ravishda ruxsat 
etiladi.
Gazoballonli avtomobillarni gaz bilan to’ldirishda quyidagilar qat’iyan man 
etiladi. 
• chekish va ochiq olovdan foydalanish; 
• avtomobil yoki gazballon jihozini har qanday ta’mirlash – gaykalar, 
truboprovod birikmalari, ventillar, reduktorlar va boshqa bosim ostida bo’lgan 
birikmalarni qotirish, dvigatelni bir yonilg’i turidan boshqasiga o’tkazish; 
• apparaturalarni metal buyumlar bilan taqillatish; 
• bir ballondan ikkinchi ballonga gaz quyish yoki haydash usuli bilan 
to’ldirish. 
Gazoballonli avtomobillarni gaz bilan to’ldirishni operatorning shaxsan o’zi 
amalga oshiradi yoki operator kuzatuvida xaydovchi bajarishi mumkin. 
Gazoballonli avtomobil to’ldirish postiga operator ruxsati yoki yorug’lik 
signalining mos ko’rsatishi asosida kiradi.
Gaz to’ldirish shoxobchasida xaydovchi yo’l harakati Qoidasiga amal qilishi 
shart. Bunda harakat tezligi 5 km/soat dan oshmasligi kerak. Gaz to’ldirayotgan 
avtomobil va navbatini kutayotgan avtomobil orasidagi masofa 15 m dan kam 
bo’lmasligi kerak. 
Gazoballonli avtomobillarni gaz bilan to’ldirish yo’lovchilarsiz amalga 
oshiriladi. 
Gaz to’ldirishdan avval haydovchi quyidagi ishlarni bajarishi shart: 
• dvigatelni o’chirish, qo’l tormozini tortib qo’yish; 

---

84 
• o’t oldirish qulfidan kalitni olish va kabinadan chiqish; 
• himoya qo’l qopini kiyish; 
• bagaj va motor kapotini ochish; 
• to’ldirish qurilmasining himoya qalpoqchasini yechish. 
Gaz to’ldirish shoxobchasi hududiga kirishdan oldin xaydovchi navbatchi 
operatorga gazballonli avtomobilni haydash guvohnomasi va ballonlarning 
pasportini ko’rsatadi. Ballonlarga havo kirib qolmasligi uchun ularda kamida 0,5 
MPa bosimli gaz qoldirish zarur. 
Gaz to’ldirishdan oldin haydovchi operator kuzatuvida quyidagi vazifalarni 
bajaradi: 
• avtomobil elektr zanjirini uzish (massani); 
• to’ldirish vositasidagi manometr bo’yicha gaz bosimi va berkitish 
armaturasining holatini tekshirish. Bunda gaz yuboradigan ventil va drossel ochiq 
bo’lishi, ―Svechaga‖ ventili yopiq va gaz bosimi nulga teng bo’lishi kerak; 
• gaz to’ldirish vositasining shlangini avtomobil gazballon qurilma-sining 
to’ldirish ventiliga ulash; 
• avtomobil gazballon qurilmasining to’ldirish va ballon ventillakrini ochish 
hamda magistral ventilni yopish; 
• gaz to’ldirish vositasidagi mos tugmani bosib, operatorga avtomobilni gaz 
bilan to’ldirishga tayyor ekanlik xabarini berish va to’ldirish posti xududidan 
chiqib ketish. 
Operator, avtomobilni gaz to’ldirishga tayyor degan xabarni olgach mos 
kalitlarni ulash yo’li bilan (masofadan boshqarish rejimida) yoki boshqarish 
pultidagi tugmani (avtomatik rejimda) bosib gaz to’ldirishni boshlaydi.
Тasodifan to’ldirish shlangi yorilib zichligi buzilsa, avtomobil ballonlaridan 
gaz chiqib ketmasligi uchun, zudlik bilan to’ldirish ventilini yopish kerak. 
Falokatli holat paydo bo’lsa qanday rejimda to’ldirilayotgandan qat’iy nazar 
«Avariya» tugmasini bosish kerak (shunday tugmacha operatorning boshqarish 
pultida ham bor). 
Avtomobil gaz ballonlari 19,6 MPa bosimgacha to’ldiriladi. 
Тo’ldirish tugagach, shlangdagi «Svechaga» bosimi nolga tushishi kutiladi 
va undan keyin shlang avtomobildan yechib olinadi. 
Shundan keyin xaydovchi avtomobil gaz ballonlarini jipsligiga eshitib ko’rib 
ishonch hosil qilib va nazorat – o’lchov asboblarining to’g’ri ishlayotganini 
tekshirib elektr zanjirini (massani) ulaydi. 
Avtomobilni qo’lda to’ldirishda operator to’ldirish shlangi ulanib, to’ldirish 
va ballon ventillari ochilgandan keyin (magistral ventil yopiq) quyidagi vazifalarni 
bajaradi: 
• avtomobilning gazballon qurilmasidagi qoldiq bosimni tekshiradi; 
• gaz to’ldirish vositasidagi gaz uzatish ventilni ochib, avtomobil ballonlarini 
19,6 MPa bosimgacha gaz bilan to’ldiradi; 
• gaz to’ldirish vositasidagi gaz uzatish ventilini yopadi; 
• «svechaga» ventilini ochadi;

---

85 
• gaz to’ldirish vositasidagi manometr bo’yicha shlangdagi bosim nulga 
tengligiga ishonch hosil qiladi; 
• «svechaga» ventilini yopadi; 
• operator haydovchiga gaz to’ldirish tugaganini va to’ldirilgan gaz hajmini 
bildiradi.