K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

1.20-rasm. Chuqurlikdan yonilg’i tortuvchi nasos. 
Bunday nasoslar bevosita sig’imlarga tushirilgan 
bo’lib, bir navdagi yonilg’idan bir paytda bir necha 
YOТKga yetkazib bera oladi. Har bir YOТKga ulangan 
truba o’tkazgich kran orqali ochiladi va yopiladi. 
Quyilayotgan yonilg’i miqdorining oxirgi 0.4-1.0 
litri 
qolganda 
ishlovchi 
elektromagnit 
klapan 
tarqatilayotgan (berilayotgan) yonilg’i miqdorining 
aniqligini oshirish, bakdagi yonilg’ining sachrab isrof 
bo’lishini oldini olishga mo’ljallangan bo’lib, u 
kolonkani boshqarish tizimidagi avtomatik rejimda 
amalga oshiriladi. 
YOТKdan o’tayotgan yonilg’i hajmini o’lchash uchun hajm o’lchagichdan 
foydalaniladi (1.21-rasm). U o’lchagich vazifasini bajaruvchi 4 ta silindrli korpusdan, 
4 ta porshendan, har 2 porshenni birlashtiruvchi kulisadan ,
silindrlarning yon 
qopqoqlaridan, zolotnikdan tashkil topgan. Porshenlar manjetalar yordamida 
zichlanadi, har bir silindrning hajmi 125 sm
3
. Porshenlarning harakati to’rtta taqa 
(upor) yordamida chegaralanadi, ushbu taqalar yordamida porshenlar harakati hamda 
ular harakatidan hosil bo’luvchi o’lchash hajmini o’zgartish mumkin. Тaqalar maxsus 

---

36 
qopqoq bilan yopilib, plombalanadi. Yonilg’i bosimi ostida porshenlar galma-gal 
hisoblagich o’qi tomon harakatlanib, ro’parasida joylashgan silindrdagi yonilg’ini 
siqib chiqaradi va yonilg’i zolotnik va truboo’tkazgichdan shlangga o’tkaziladi va 
jo’mrak orqali bakka quyiladi. Porshenlar harakati tirsakli valga va u orqali hisoblash 
qurilmasiga uzatiladi va aylanma harakat hisoblagich ko’satkichlarini o’zgartirib 
boradi.
1.21-rasm. Hajm o’lchagich chizmasi: 
1- porshen, 2- zolotnik, 3- tirsakli val, 4- sozlash vinti, 5- ichki qopqoq, 6- tashqi 
qopqoq, 7- kontr gayka, 8- zolotnik korpusi, 9- asosiy korpus, 
10- kulisa. 
Korpusga o’rnatilgan zolotnik tirsakli valdan harakatga keladi va zolotnikning 
kirish va chiqish darchalarini o’zgartirish evaziga yonilg’i oqimini sozlab turadi.
Val tirsagi va kulisa orasidagi masofani o’zgartirish evaziga porshenning yo’li 
va u yerdan o’tayotgan yonilg’i miqdorini ham o’zgartirish mumkin. 
Hisoblash mexanizmi esa, har gal quyilgan yonilg’i miqdorini, hamda 
hisoblagich orqali o’tgan jami yonilg’i miqdorini ko’rsatib boradi. Тirsakli valning 1 
aylanishida uzatiladigan yonilg’i miqdori 0.5 litrga teng keladi va ushbu raqamlar 
tirsakli valdan uzatilgan harakat orqali o’zgarib boradi. 
YOТKning yana bir detali indikator deb nomlanadi, u tiniq shishadan qilingan 
bo’lib, yonilg’i tarqatishda havo va gaz pufakchalari bor yo’qligini ko’rsatib turadi 
(1.22-rasm).

---

37