K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Darmshtadtiy     
110-raqamli  ushbu  radioaktiv  sun’iy  element  1994-yilda  Darmshtadt  shahrida  sintez 
qilingan.  
Nihoniy
1
     
113-raqamli ushbu element o‘zi kashf etilgan mamlakat Yaponiyaning mahalliy xalq 
tilidagi nomlaridan biri – Nihon sharafiga shunday atalgan. Uning aynan ma’nosi «kunchiqar 
yurt» degani bo‘lib, mazkur elementni sintez qilishga muvaffaq bo‘lgan ilmiy dargoh – RIKEN 
instituti Yaponiya poytaxti Tokio yaqinidagi Vako shaharchasida joylashgan. O‘rni kelganda 
eslatib o‘tish joizki, Nihoniy Osiyo qit’asida kashf etilgan ilk kimyoviy element bo‘ldi 
                                                 
1
  Ushbu  va  bundan  keyin  keladigan  «Moskoviy»  va  «Tennesin»  elementlari  haqidagi  ma’lumotlar  tarjimon 
tomonidan  qo‘shildi.  Asl  manba-kitobda  muallif  ular  haqida  ma’lumot  keltirmagan.  Sababi  oddiy:  mazkur 
elementlar faqat 2016-yil so‘ngida rasman tan olindi va davriy jadvalga kiritildi. Muallif esa ushbu kitobni bundan 
avval yozgan bo‘lsa kerak. 

---

44 
 
Moskoviy     
115-raqamli  kimyoviy  elementga  «Moskovium»  (lotinchada  «Moscovium»)  nomi 
berilishi sababi, ushbu element ilk bora kashf etilgan kimyoviy laboratoriya – Dubna yadroviy 
tadqiqotlar institutining Rossiya Federatsiyasi, Moskva viloyatida joylashganligidir. Moskoviy 
elementini  Dubna  Yadroviy  Tadqiqotlar  Birlashgan  Instituti  ilmiy  jamoasi  bilan  birgalikda, 
AQSHning Livermor Milliy Laboratoriyasi xodimlari hamkorlikda kashf etilgan.  
 
Livermoriy     
116-raqamli kimyoviy elementga esa ko‘plab transuran radioaktiv elementlarni sintez 
qilingan Ernest Lourens nomidagi mashhur Livermor Milliy laboratoriyasi sharafiga atalgan. 
Livermor – bu Kaliforniyadagi shahar nomi bo‘lib, laboratoriya ham shu shaharda joylashgan. 
O‘z navbatida, ushbu shaharning nomi ham, 1816-yilda bu joyga Angliyadan ko‘chib kelib, 
turar  joy  –  mahallaga  asos  solgan  fermer  Robert  Livermor  familiyasi  bilan  ataladi.  Shunga 
ko‘ra, aslida mazkur elementni keyingi bobga (nomi ism-familiyalar bilan bog‘liq elementlar 
haqidagi) kiritish ham o‘rinli bo‘lardi. Lekin, livermoriyni kashf qilgan olimlar, fermerni ham, 
shahar nomini ham emas, balki, aynan laboratoriya nomini kimyoviy elementga biriktirishni 
istashgan.  
 
Tennesin     
Tennesin – AQSHning Tennesi shtati sharafiga ataldi. Buning boisi, davriy jadvaldagi 
117-raqamli mazkur elementning kashf etilishida ulkan xizmat ko‘rsatgan Lourens Livermor 
nomidagi  Milliy  Laboratoriyasidan  tashqari,  Ouk-Rij  Milliy  Laboratoriyasi,  Noksvilldagi 
Tennesi  universiteti,  shuningdek,  Vanderbilt  Universitetlarining  aynan  shu  shtatda 
joylashganligidir.  
 
 

---

45