K I m y o ki my oga oi d atama lar etimilo gi ya si

Mendeleyeviy     
Davriy  jadvalda  101-raqamli  katakni  to‘ldirishi  lozim  bo‘lgan  elementni  sintez 
qilingani haqidagi dastlabki xabarlar 1955-yilda Glen Siborg laboratoriyasidan tarqalgan edi. 
Lekin, faqat 1958-yilga kelibgina Berklidagi laboratoriyada ushbu elementning haqiqatan ham 
sintez qilingani tasdiqlandi. Kashfiyotchilar ushbu elementni Dmitriy Ivanovich Mendeleyev 
sharafiga uning familiyasi bilan atashgan.  
 
Nobeliy     
102-raqamli  elementning  sintez  qilingani  haqidagi  dastlabki  xabar  1952-yilda, 
Stokgolmdan tarqalgan edi. U yerda faoliyat ko‘rsatgan xalqaro olimlar guruhi ushbu element 
uchun  shved  kimyogari  va  muhandis-kashfiyotchisi,  Nobel  mukofoti  ta’sischisi  Alfred 
Bernxard  Nobel  (1833-1896)  sharafiga  atashni  taklif  qilishgan.  Keyinchalik,  Stokgolm 
guruhining natijalari yanglish ekani ma’lum bo‘ldi. Mazkur elementning haqiqatan ham sintez 
qilinishi  esa,  1966-yilda  SSSRda,  kimyogar  olim  Flerov  boshchiligidagi  ilmiy  guruh 
tomonidan amalga oshirildi. Flerov ilmiy guruhi 102-elementni Frederik Jolio-Kyuri sharafiga 
joliotiy deb atashni taklif qilgan edi. Shuningdek, yana bir taklifga ko‘ra uni fleroviy deb ham 
nomlash ko‘zda tutilgan edi. Natijada, dastlabki  yillarda bu borada yakdillikka kelinmadi va 
savol ochiq qolib ketdi. Natijada, keyingi bir necha yil ichida nashr etilgan kimyo darsliklari 
va ayniqsa davriy jadvallarda 102-elementning turli nomlar bilan keltirilgan talqinlari paydo 
bo‘ldi. Bu esa kimyo singari aniq fan uchun nobop narsa bo‘lib, ayniqsa o‘quvchi-talabalarda 
chalkash tushunchalarni keltirib chiqara boshladi. Umuman olganda, transuran elementlarning 
nomlanishi  borasidagi  bahs-munozaralar  ancha  yillar  davom  etdi.  102-dan  tortib  109-
raqamligacha bo‘lgan kimyoviy elementlarning nomlari faqat 1997-yilda, IUPACning maxsus 
qat’iy qaror qabul qilingunicha davom etgan.   
 
Lourensiy     
1961  va  1971-yillarda  Berklidagi  Milliy  laboratoriyadan,  hamda,  1965,  1967,  1970-
yillarda  Dubna  laboratoriyasidan,  davriy  jadvalda  103-katakni  to‘ldirishi  lozim  bo‘lgan 
element  sintez  qilingani  haqidagi  xabarlar  tarqalgan.  Oxir  oqibatda  elementni  AQSH  fizigi, 
siklotron ixtirochisi Ernest Orlando Lourens (1901-1958) sharafiga nomlashga qaror qilindi. 
Shuningdek, Berklidagi Milliy laboratoriyaga ham Lourens nomi berilgan.