K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

Masala yechish namunasi
1. amplituda qiymati 30 V bo‘lgan o‘zgaruvchan tok zanjiriga rezistor 
ulanganda undan 2 a tok o‘tdi. rezistorda ajralgan o‘rtacha quvvatni toping.
B e r i l g a n: 
f o r m u l a s i: 
Y e c h i l i s h i: 
U
m
= 30 V
I
m
 = 
2 a
P
= 
P
= 
= 30 W.
Javobi
: 30 W.
Topish kerak:
P
– ?
1. Aktiv qarshilik deb nimaga aytiladi?
2. Aktiv qarshilikda kuchlanish va tok kuchi orasidagi faza siljishi 
nimaga teng?
3. Aktiv qarshilikda ajralib chiqqan effektiv quvvatni aniqlash formu-
lasini yozing.
4. Zanjirdagi tok kuchi i = 8,5 sin (628 t + 0,325) qonuni bo‘yicha 
o‘zgaradi.Tok kuchining effektiv qiymatini, tebranishlar fazasi va 
chastotasini toping.

---

55
15-
mavzu.
 o‘Zgaruvchan tok Zanjiridagi kondEnsator
C
3.13-rasm
Tajribalar, o‘zgarmas tok zanjiriga kondensator 
ulansa, undan tok o‘tmasligini ko‘rsatadi. 
Chunki, kondensator qoplamalarining orasi 
dielektrik bilan ajratilgan. lekin kondensatorni 
o‘zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tok 
o‘tar ekan. Kondensator orqali o‘tuvchi tok kuchi qanday fizik parametrlarga 
bog‘liqligini o‘rganish uchun o‘zgaruvchan tok zanjiriga faqat kondensator 
ulangan holni qaraylik (3.13-rasm).
kondensator sig‘imi 
C
ga teng va unga qo‘yilgan kuchlanish
 
U = U
m
 
cosω
t 
(3–11)
qonuniyat bo‘yicha o‘zgarsin. Ulanish simlarining qarshiligi 
R
= 0 bo‘lsin. U 
holda kondensatordagi kuchlanish 
U = U
m
cosω
t = 
bo‘ladi. Bunda 
q
– kon-
densator qoplamalaridagi zaryad bo‘lib 
q = CU
m
cosω
t 
ga
 
teng. Zanjirdagi 
tok kuchini topish uchun zaryad formulasidan birinchi tartibli hosila olamiz: 
i = q
´ = –
 U
m
C
ω sin ω
t = U
m
C
ω cos(ω
t+
p
2
). Uni tok kuchining oniy qiymati 
bilan solishtirilsa, 
I
m
= 
U
m
C
ω
 
ekanligi kelib chiqadi. Bunda 
I
m
– tok kuchi ning 
maksimal qiymati. U holda kondensatordan o‘tuvchi tok kuchining tenglama-
si quyidagicha bo‘ladi: