K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

Nuklonlarning kvarklardan tuzulishi
Nuklon
Elektron zaryad
Tarkibi
Kvarklarning elektr zaryadi
Proton
+ 
q
e
u, u, d
+
q
e
, +
q
e
, –
q
e
neytron
0
u, d, d
+
q
e
, –
q
e
, –
q
e
Zamonaviy nazariyalarga muvofiq yettita asosiy zarralar mavjud bo‘lib, 
qolganlarini ulardan tuzish mumkin. Bular kvark, antikvrak, glyuon, graviton 
va uchta xigson.
leptonlar va kvarklar yanada maydaroq zarralardan tashkil topgan degan 
nazariyalar ham yo‘q emas.
hozirgi paytda olimlarning asosiy diqqati elementar zarralarning 
“standart modeli”ga qaratilgan. ayniqsa 2012-yil 4-iyulda Xiggs Bozoni 
kashf qilingani haqidagi ma’lumotlar e’lon qilingandan so‘ng bu modelga 
qiziqish yanada kuchaydi.

---

178
shu bilan birga “standart model”da faqat uchta: kuchli, kuchsiz va 
elektromagnit ta’sirlashuvlargina birlashtirilib, to‘rtinchi gravitatsion 
ta’sirlashuv qaralmaydi.
1. «Elementar» so‘zi qanday ma’noni anglatadi?
2. Hozir nechta zarra mavjudligi aniqlangan?
3. Zarra va antizarra uchrashganda qanday hodisa ro‘y beradi?
4. Modda va maydon bir-biriga aylanadimi?
5. Kvarklar qanday zarralar?
Masala yechish namunasi:
Elementar zarra pi-nol-mezon (π
0
) ikkita γ – kvantga parchalandi. Agar 
bu zarraning tinchlikdagi massasi 264,3 elektron massasiga teng bo‘lsa,
γ – nurlanish chastotasini toping.
B e r i l g a n: 
Y e c h i l i s h i: 
π
0
→
2γ
m
π
= 264,3 
m
e
Energiyaning saqlanish qonuniga muvofiq
m
e
с
2
= 0,511 MeV ligidan
=
= 16,33 · 10
21
hz.
Javobi:
16,33 · 10
21
hz.
Topish kerak:
v 
= ?