К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

2.10. Хўжалик муомалалари таъсирида балансда
рўй берадиган ўзгаришлар
Хўжалик маблағлари ва унинг манбалари хўжалик 
жараёнида доимо ҳаракатда бўлади. Содир бўлаётган 
жараёнларнинг ҳар бирини ўз вақтида ҳисобга олиб 
бориш зарурдир. Чунки ҳар куни корхонада кўплаб хўжа- 
лик муомалалари амалга оширилади, буларнинг таъси­
рида хўжалик маблагларининг таркиби, жойланиши ва 
уларнинг ташкил топиш манбалари ўзгариши мумкин. 
Бу ўзгариш оқибат натижада бухгалтерия балансининг 
ўзгаришига сабаб бўлади, чунки баланснинг актив ва 
пассив томонида хўжалик маблағлари ва уларнинг таш­
кил топиш манбалари акс эттирилади. Лекин баланс­
нинг тенглиги сакутаниб қолинади. Бу маблағлар ҳола- 
тини баланс усули билан умумлаштиришнинг асосий 
мазмунини ташкил қилади.
Хўжалик муомалалари натижасида балансда куйи­
даги ўзгаришлар бўлиши мумкин:
1. Актив томонда кўпайиш, актив томонда камайиш.
2. Пассив томонда кўпайиш, пассив томонда кама­
йиш.
3. Актив томонда кўпайиш, пассив томонда кўпа- 
йиш.
4. Актив томонда камайиш, пассив томонда кама­
йиш.

---

Балансда рўй берадиган ўзгаришлар актив ва пас­
сив қисмларнинг тенглигини санугайди. Чунки, ҳар бир 
хўжалик муомаласи икки ёқлама ёзув асосида — бир 
ҳисобварақнинг дебетида, иккинчи ҳисобварақнинг кре­
дитида акс эттирилади.
Хўжалик 
муомалалари натижасида баланс модда - 
ларидаги маблағлар ва уларнинг манбаларининг ўзга- 
ришини қуйидаги мисолда кўриб чиқамиз.
Биринчи муомала. 
Корхона кассасидаги пул ҳисоб- 
китоб счётига ўтказилди — 500 сўм.
Иккинчи муомала. 
Тақсимланмаган фойда ҳисоби- 
дан резерв фондига ажратма қилинди — 200 сўм.
Учинчи муомала. 
Мол етказиб берувчилардан мате­
риаллар сотиб олинди, лекин пули тўланмаган — 3000 
сўм.