К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

20.6. Акциз солиғини ҳисоблаш ва тўлаш тартиби
Акциз солиғи соф даромад нархида ва қўшилган 
қиймат солиғига тортиладиган базада ҳисобга олина­
диган, билвосита солиқ сифатида бюджетга туланади­
ган соликдир.
Акциз солиғи олинадиган товарлар рўйхати ва со- 
лиқ ставкалари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамаси томонидан табақаланган ҳолда белгилана­
ди. Вазирлар Маҳкамаси солиқ ставкалари ва акциз 
солиғи солинадиган товарлар рўйхатини қайтадан кўриб 
чиқиб жорий этиш ҳуқуқига эга. Акциз солиғи солина­
диган товарнинг натурада ҳақ тўлаш сифатида ёки бе­
пул берилиши ҳам солиққа тортиладиган объект хисоб­
ланади. Бунда солиқ тўловчида товарни бериш пайтида 
қарор топган, лекин бундай акциз солиғи солинадиган 
товарнинг ишлаб чиқарилишига дойр амалда таркиб 
топган харажатлардан паст бўлмаган нархлар даража­
сида ҳисоблаб чиқилган қиймат солиққа тортиш объек­
ти ҳисобланади.
Акциз солиғи суммаси куйидаги формулага биноан 
белгиланади.
(О х А) / 100,
бунда: О — акциз солиғи суммасини ўз ичига олади­
ган, ҚҚСсиз шартномавий (эркин) нарх; А — акциз 
солиғи ставкаси.
Акциз маркалари ёпиштирилган товарлар бўйича 
акциз солиғи умумий белгиланган тартибда ҳисоблаб 
чиқилади. Бунда акциз маркаларининг номинал қий- 
мати акциз солиғини тўлаш ҳисобига ҳисобга оли­
нади.
Бухгалтерия ҳисоби ҳақидаги қонунларга мувофиқ 
берилган хомашё маҳсулотни ишлаб чиқарувчи кор­
хона томонидан балансдан ташқарида ҳисобга оли­
нади.
Берилган хомашёдан ишлаб чиқариладиган товар­
лар бўйича акциз солиғини ҳисоблашда акциз соли- 
ғи солинадиган маҳсулотнинг сотилишига дойр айлан­
ма бундай товарларни ишлаб чиқаришга оид ишлар 
қиймати ва берилган хомашё қиймати асосида белги­
ланади.

---

Мисол'.
Телевизор ишлаб чиқариш корхонасида ишлаб 
чиқарилган телевизорларнинг сотилиш нархи 1000000 сўм. 
А кциз солиғи ставкаси 15%. Д емак с о л и қ — 150000 сўм 
(1000000 ж 15% : 100). Телевизорларнинг сотилиш нархи 
1150000 сўм (1000000 + 150000). Телевизорларнинг сотилиш 
қийматига:
Д -т 5110—“Ҳисоб-китоб счёти” ҳисобварағи — 1150000 
сўм;
К-т 9010—“Тайёр маҳсулотни сотишдан олинган даро­
мадлар” ҳисобварағи — 1150000 сўм.
Акциз солиғи қийматига:
Д -т 9010—“Тайёр маҳсулотни сотишдан олинган даро­
мадлар” ҳисобварағи — 150000 сўм.
К-т 6410—“Бюджетга тўловлар бўйича қарздорлик” ҳисоб- 
варағи — 150000 сўм.
Акциз солиғи бюджетга ўтказилганда:
Д -т 6410—“ Бюджетга тўловлар бўйича қарздорлик” ҳисоб- 
варағи — 150000 сўм.
Д -т 5110—“Ҳ исоб-китоб счёти” қисобварағи — 150000 
сўм.
Тўловчилар томонидан амалдаги сотиш ҳажми асо­
сида ҳисоблаб чиқилган акциз солиғи суммаси куйи­
даги муддатларда бюджетга туланади:
— жорий ойнинг 13-кунигача — жорий ойнинг би­
ринчи ўн кунлиги учун;
— жорий ойнинг 23-кунигача — жорий ойнинг ик­
кинчи ўн кунлиги учун;
— навбатдаги ойнинг 3 кунгача — ҳисобот ойининг 
қолган кунлари учун.
Товарга илова қилинадиган хужжатларда кўрсатил- 
ган маҳсулот юклаб жўнатилган кун сотиш куни деб 
ҳисобланади.
Акциз солиғининг ўн кунлик тўловлар бўйича ке­
либ тушган суммаси давлат солиқ хизмати органлари 
томонидан солиқ тўловчиларнинг шахсий ҳисобварақ- 
ларида бир вақтнинг ўзида солиқнинг “ҳисобланиши” 
ва “тўланиши” устунларида акс этгирилади.
Солиқ тўловчи ўзи рўйхатдан ўтган тегишли со­
лик хизмати идорасига ҳар ойда ҳисобот ойидан 
кейинги ойнинг 20-кунигача акциз солиғи бўйича 
ҳисоб-китобни, унга солиқ солинмайдиган айланма- 
лар суммалари кўрсатилган маълумотномани илова 
қилиб такдим этади.

---