K. A. Karimov

Bog’lanish va bog’lanish reaksiyalari
Erkin jism – Jismning erkin ko’chishi, hech qanday boshqa jism bilan chegaralanmaydi (jism fazoda ixtiyoriy teng harakatlana oladi)
Bog’lanishdagi jism – Uning harakati boshqa jismlar bilan chegaralangan bo’ladi. (Jismning harakati yoki holati biror sabab bilan cheklangan bo’ladi)
Bog’lanish – Jismning harakati va holatini cheklovchi sabab.
Bog’lanish reaksiyasi –Bog’lanishning jismga ko’rsatadigan ta’sirini almashtuvchi kuch.
Bog’lanishdan ozod qilish prinsipi – Bog’lanishdagi jismni erkin jism shakliga keltiridagi kuch jismga ta’sir etuvchi kuchlar qatoriga bog’lanish rekasiya kuchini ham qo’shish kerak.
Bog’lanish va bog’lanish reaksiyalari
Bog’lanish turlari va ularning reaksiyalari
1. Ip, shartli sterjen: 2. Absolyt silliq yuza:


Qo’zg’almas sharnir reaksiyani ikkita tashkil etuvchilarga ajratish mumkin masalan R_x va R_y kordinata o’qlariga paralel

5. Qo’zg’almas sferik sharnir: 6. Tekkis qistirib mahkamlangan tayanch:

Qo’zg’almas sferik sharning reaksiyasini bitta R bilan yoki uni Rx, Ry, Rz – kordinata yo’llarida parallel bo’lgan tashkil etuvchilarga ajratish mumkin.
Tekis qistirib mahkamlangan tayanchga uchta rektiv zo’riqish paydo bo’ladi: ikkita reaktiv kuchlar R_x va R_y hamda reaktiv moment Ma (juft kuch)
Ixtiyorie ko`rinishdagi bog`lanish uchun umumiy qoida:
Agar bog`lanish bir yoki bir nechta ko`chish (maksimal ko`chishlar soni oltita bo`lib, ulardan uchtasi ilgarilanma va uchtasi aylanma)ga qarshilik qilsa faqat shu ko`chishga va shu ko`chish yo`nalishiga mos reaksiyalar (kuchlar va momentlar) paydo bo`ladi.
Kirish qismi bo`yicha o`z-o`zini tekshirish savollari:

1. 
   Mexanikaning qaysi bo`limi statika deb ataladi va unda qanaqa masala tushuntiriladi?
   
2. 
   Qanday jismga absolyut qattiq jism deb aytriladi?
   
3. 
   Kuch qanday kattalik?
   
4. 
   Erkin jism deb qanday jismga aytiladi?
   
5. 
   Muvozanatlashuvchi kuch deb qanday kuchga aytiladi?
   
6. 
   Qanaqa kuch bog`lanish reaksiya kuchi deyiladi?
   

Adabiyotlar:

1. 
   С.М. Тарг. Краткий курс теоретической механики, 1986 г.
   
2. 
   M.M. Mirsaidov, L.I. Boymurodova, N.T. G`iyosova. Nazariy mexanika.-T.: “ILM ZIYO”, 2009. 224 b.
   
3. 
   К.С. Колесникова. Курс теоретической механики. М.: Издательство МГТУ. 2005. стр.173-181