K. A. Alimov va boshq.; S. S. G‘ulo-movning umumiy tahriri ostida. T.: «Sharq»

Tayanch so‘z va iboralar:
Axborot texnologiyalarining taraqqiyot bosqichlari; «qo‘l» axborot texnologiyasi; kommunikatsiya tizimi; AAT evolyutsiyasi; EHMlarning avlodlari; AATning rivojlanish tendensiyalari.


Takrorlash uchun savollar

1. 
   Axborot texnologiyalarining taraqqiy etib borish bosqichlarini aytib bering.
   
2. 
   Kommunikatsiyalar tizimi deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari hal etadigan vazi-falarni aytib bering.
   
4. 
   Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalari evolyutsiyasini aytib bering.
   
5. 
   EHMlar nechta avlodga bo‘linadi va nimalari bilan o‘zaro farq qiladi?
   
6. 
   Avtomatlashtirilgan axborot texnologiyalarining rivojlanib borish tendensiyalari nimalar bilan izohlanadi?
   

4 – b o b.
AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARI

“Murakkab tizimlar o‘ziga o‘zining funksiyalari bo‘yicha qarama – qarshi bo‘lish tendensiyasiga egadir”.

Shateler prinsipi.


4.1-§. AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARINING UMUMIY TAVSIFI VA STRUKTURASI

Tashkilotni boshqarishning avtomatlashtirilgan axborot tizimi – tashkilotning maqsadidan kelib chiqadigan talablarga mu-vofiq axborotlarni yig‘ish, qayta ishlash, taqsimlash, taqdim etish uchun mo‘ljallangan standart protseduralar xodimlar, dasturiy vosi-talar, asbob – uskuna, ma’lumotlarning o‘zaro bog‘langan majmuidir.

Mazkur tizim birgalikda harakat qiluvchi kompyuterlar va telekommunikatsiyalar, kompyuter axborot mahsulotlarini ishlab chiqish va qarorlar qabul qilishni qo‘llab – quvvatlash uchun mo‘ljallangan.
Shuni qayd etish lozimki, axborot almashuv jarayoni insonning eshitish, ko‘rish, anglash a’zolari orqali qabul qiladigan nutq, ma’lumot yoki tasvirlar bilan boshlanadi va tugaydi. Keladigan – chiqadigan bu elementlar o‘rtasida kompyuterlashgan axborot tizimida turli darajadagi elektron mahsulotlar bo‘ladi. Bular – operatsion tizimlar, ma’lumotlar bazalarini bio‘qarish tizimi, amaliy dasturiy ta’minot va axborotning o‘zidir. Ushbu axborot va dasturiy vositalar hamda komponentlardan ko‘-pincha aynan bir paytda va o‘sha vaqtda foydalanib bo‘lmaydi. Shuning uchun ham bunday axborot tizimlarining o‘ziga xos tomoni shundaki, ma’lumotlarni qayta ishlash jarayoni vaqtida ular aralashib ketadi.
AATning konseptual modeli. Axborot tizimi foydalanuvchi-larning talabiga muvofiq axborotlarni yigash, qayd etish, uzatish, saqlash, tuplash, qayta ishlash, tayyorlash va taqdim etishga mo‘ljal-langan. Konseptual nuqtai nazardan qaraganda, axborot tizimi – bu operatsiyani bajaruvchi tizim va boshqaruvchi tizim o‘rtasidagi vositachi sanaladi (1.15-rasm).
Axborot texnologiyasi axborot tizimi ichidagi texnologiya sanaladi. Axborot tizimi tizimdagi ma’lumotlar, axborotlar bilan operatsiyani amal-ga oshiradi. Axborot tegishli muammoga qaratilgan bo‘lib qarorlar qabul qilish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Axborot hal etilishi lozim bo‘lgan vazifaga muvofiq va ushbu vazifani hal etuvchi xodimning qobiliyatiga muvofiq qayta ishlanadi.