Журнали III сон. Май

расм. Давлат қимматли қоғозларининг сўндириш муддати бўйича таркиби (молия вазирлиги, 2019) фоизда

Иқтисодиётнинг стратегик йўналишларида инвестицион лойиҳалар узоқ муддатли давр билан амалга оширилиши ва мос равишда маблағлар ҳам узоқ муддатга талаб этилиши маълум. Мамлакатимиз амалиётида қисқа муддатли даврга мўлжаллаб маблағлар жалб этиш тенденцияси узоқ муддатга мўлжалланган марказлашган инвестицион фаолиятларни молиялаштиришни қимматлаштиради. Сабаби, қисқа муддатли даврда биринчидан фоизлар юқорид бўлади, иккинчидан қисқа муддатда қайтарилиши солиқ юкини оширишга сабаб бўлади. Шу нуқтаи назардан, давлат ички манбалар – облигациялар орқали маблағлар жалб этганда узоқ муддатли амалиётларга эътиборни кучайтириш лозим бўлади.

3. Хулоса ва таклифлар.

Таҳлил ва натижаларга кўра, мамлакат учун қатъий равишда давлат қарзи суммасини белгилаш тўлиқ макроиқтисодий барқарорликка имкон бермаслиги мумкин экан.
Фикримизча, ялпи ички маҳсулотнинг пасайиши шароитида қатъий белгиланган давлат қарзи суммаси бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларга нисбатан улуши ошиши кузатилишига шароит яратилиши мумкин. Шу боисдан, ЯИМга нисбатан фоизларда белгиланиши иқтисодий пасайиш даврида давлат қарзи ҳажмини ҳам уйғун тарзда пасайтиришга имкон беради. Иккинчидан, ушбу усулни амалиётга жорий этилиши иқтисодий ўсиш кутилганидан кўра юқорироқ бўлган тақдирда давлат қарзини ҳам оширишга имкон туғилади.
Хулоса қилиб айтганда, давлат қарзини молия йили мобайнида жалб этиш чегарасини макроиқтисодий, жумладан ЯИМга нисбатан фоизларда белгиланишини амалиётга жорий этиш мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблаймиз.
Шу билан бирга, Ўзбекистонда давлат қисқа муддатли облигациялари амалиётидан бошқа молиявий инструментлардан фойдаланиш кузатилмаяпти. Бу эса, ўрта ва узоқ муддатли облиагцияларни ҳам амалиётга жорий қилиш муҳим ҳисобланиб уни қуйидагича бўлишини тавсия этамиз:
3 йилгача бўлган муддатда – давлат қисқа муддатли облигациялари сифатида;
3 йилдан 10 йилгача бўлган муддатда – давлат ўрта муддатли облигацияари сифатида;
10 йилдан юқори бўлган муддатда – давлат узоқ муддатли облигацияари сифатида жорий этиш мақсадга мувофиқ, деб ўйлаймиз.
Бизнингча, қисқа муддатли облигацияларни тезкор тадбирларни молиялаштиришни назарда тутган ҳолда фойдаланиш, ижтимоий соҳа харажатларини, марказлашган инвестицияларни молиялаштиришда ўрта ва узоқ муддатли облигациялардан фойдаланишини манфаатли деб ўйлаймиз.
Бундан ташқари, халқаро фонд бозорларидан ҳам маблағлар жалб этилганда, облигацияларнинг шаклларига аниқликлар киритиш. Жумладан, халқаро миқёсдаги облигацияларни қуйидаги тартибда фарқлантириш:
Еврооблигациялар – Ўзбекистонда ташқарида халқаро фонд бозори жойлашган мамлакатнинг миллий валютасидан ташқари валюта(лар)да облигацияларни эмиссия қилинган шакли сифатида белгилаш. Натижада, ушбу мамлакатдан ташқаридаги инвесторларни ҳам савдоларда иштирок этиши учун шароитялар яратиш;
Хорижий облигациялар - Ўзбекистонда ташқарида халқаро фонд бозори жойлашган мамлакатнинг миллий валютасида облигацияларни эмиссия қилинган шакли сифатида белгилаш. Натижада, фақатгина ушбу мамлакатнинг резидентлари учунгина савдоларни ташкил этишга шарт-шароитлар яратиш.