Jumistan maqset

7- LABORATORIYA JUMISI
SUYIQLIQTIN’ JUQA DIYWALDAG’I KISHI TESIKTEN
AG’IWIN ANIQLAW
JUMISTAN MAQSET

Tájiriybe jolı menen suyıqlıqtıń juqa diywalındaǵı tesikten aǵıwın xarakterleytuǵın qısılıw Ye, tezlik φ, jergilikli qarsılıq ξ, sarpı μ koeffitsentlarini anıqlaw. (6. 1, a-su'wret).

QISQASHA TEORIYALIQ MAG’LIWMAT

Diametri d≤0.1H qa teń bolǵan tesik, kishi tesik esaplanadi.

Bul jerde N - tesik orayı ústindegi napor.
Qalıńlıǵı δ<3d g’a teń diywal juqa diywal esaplanadı, suyıqlıqtıń tesikten aǵıwına tásir etpeydi, sonıń menen birge diywal ótkir qırlı tesikten ibarat.
Tekseriw nátiyjesinde suyıqlıq hámme tárepten domalaq tesikke jaqınlasqanda aǵıs sızıǵı aǵımnin’ baslanıwında qıysıq sızıq boladı hám tesiktiń tuwrısınan ótip aǵımnin’ oǵına jaqınlasıwdı dawam ettiredi. Bunıń áqibetinde aǵım tesiksheden shıǵıwda qısılıwǵa ushraydı hám aralıq ayırmashılıǵı (0, 5/0, 1) d_tesh teń bolǵanda qısılıwdı payda etedi, bul kesim qısılǵan kesim dep aytıladı. (6. 1, b-su'wret)
Aǵımnin’ qısılıw dárejesi qısılıwı koefficiyenti arqalı anıqlanadı.

Bul jerde ω_c - qısılıwı kesim maydanı
ω - tesik kesim maydanı.
Aǵımsha qısılıw dárejesiniń ortasha tezligi tómendegi formuladan anıqlanadı :



Bul jerde φ tezlik koefficiyenti, tezliktiń teoriyalıq ma`nisi, ol qarsılıqtıń bar ekenligi áqibetinde azayıwın esapqa alǵan halda, ámeliy tezlikti teoriyalıq tezlik qatnası menen anıqlanadı :

ξ - jergilikli qarsılıq koefficiyenti.
α - qısılıw kesimindegi Kareolis koefficiyenti α =1, 0
Ámeliy tezlik v, aǵımdı túsiw troektoriyasi formulası arqalı anıqlanadı.

“x” hám “u” koordinata basına salıstırǵanda, aǵımdıń qálegen noqatı daǵı koordinataları hám salmaqlıq orayı menen qısılǵan kesimdiń uyqas túsken koordinataları.
Tezlik koeffitsenti φ ni bilgen halda, jergilikli qarsılıq koefficiyentin tómendegi formuladan anıqlaw múmkin.

Juqa diywal daǵı tesikten oqayotgan suyıqlıq sarpı.

Bul jerde ω- tesik kesim maydanı μ- sarp etiw koeffitsenti, ol oqayotgan suyıqlıq sarpın ámeliy suyıqlıq sarpına qatnasına teń, yaǵnıy aǵıs qısılıwisiz hám qarsılıgısız alınǵan :

Bul jerde

Tájiriybe jolı arqalı juqa diywal daǵı kishi tesik ushın.

TA’JIRYBE QURILMASININ’ DU’ZILISI

Tájiriybe apparatı (6. 1, a-su'wret) tómendegilerden quralg’an : ózgermeytuǵın suyıqlıq ıdısı (1), truba járdeminde ıdıs ózgermeytuǵın júzede saqlanadı. Ózgermeytuǵın suyıqlıq ıdıs kishi kólemli diywalında tesik diametri d=1, 1 sm li ótkir qırlı tesik tesilgen vertikal' trubadan ibarat. Tesik orayı ústindegi napor p'ezometri (4) menen olshenedi. Kranik(2) tıń ashılıwın ózgertirip, tesik orayı ústindegi napor ayırmashılıǵı ornatıladı.

Ámeliy tezlikti anıqlaw ushın aǵımnanin’ túsip atırǵan koordinataları alınadı. Gorizontal koordinati ―”X” ni anıqlaw ushın (5) millimetrlerge bólingen sızǵısh ornatılǵan. Aǵımnin’ vertikal koordinatası ―”U” di shpittsentmasshtab járdeminde ornatıladı. Suyıqlıq kolemi (7) ólshew ıdısı jardeminde olshenedi.

Tájiriybe apparatınıń sxeması

7.1.-keste.
Aǵımnin’ qısılıwı koeffitsenti anıqlaw.



Turaqli shamalar



Sarp koefficientin aniqlaw.



7.2.-keste.



Gidravlik isqalaniw ha’m tezlk koefficientin aniqlaw.



7.3.-keste.



Turaqli shama


JUMISTI ISLEW TA’RTIBI
1. Kranik /2/ ashıladı hám qálegen tesik orayı ústindegi napor p'ezometrlerde ornatıladı.
2. Aǵım kese kesim forması gúzetiledi hám shtangenttsirkul menen qısılǵan aǵım kesimi olshenedi.
3. Ámeliy tezlikti anıqlaw ushın ―”X” hám ―”U” koordinataları olshenedi. Millimetrli sızǵısh (5) ―”U” ko’sheri ―”U” shama salıstırǵanda kóshiriledi, shpittsentmasshtab menen aǵım ko’sheri qısılǵan kesim boyınsha olshenedi. Túsip atırǵan aǵım traektoriyasında 3 noqat ushın ólshewler ótkeriledi.
4. Suyıqlıq kólemi, (7) ólshew ıdıstı suyıqlıq penen tolıw waqıtı o’lshenedi.


ESAPLAW METODI
Aǵımsha qısılǵan kesim diametri arqalı, aǵımchaning qısılǵan kesim maydanı anıqlanadı.

hám aǵımchaning qısılıw koefficiyenti

Teoriyalıq hám ámeliy suyıqlıq sarpı sarp etiw koefficiyenti arqalı esaplanadı.
”U” koordinatası esap ma`nisi tómendegi formulalardan anıqlanadı.

Aǵım qısılǵan kesiminde ―”U₀” koordinatası, tájiriybe waqtında o'lshenbeydi.

Ámeliy tezlik anıqlanadı.

Teoriyalıq tezlik hám jergilikli qarsılıq koefficiyentleri.