|
3.
Sabaqta jańa temanıń ótiliwi hám ótilmesligine qarap:
jańa ses-hárip úyreniletuǵın oqıw sabaqları;
jańa háripti jazıw sabaqları;
jańa ses-hárip úyrenilmeytuǵın sabaqlar;
jańa hárip jazılmaytuǵın jazıw sabaǵı.
Bulardan tısqarı, ulıwmalastırıwshı hám tákirarlawshı sabaqlar da álipbeni
oqıtıw dáwiriniń aqırında „Alipbe” bayramı ótkiziledi.
Álipbeni oqıtıw dáwirinde oqıwshılardıń bilimi sabaq barısında barlıq
jumıslarǵa baylanıslı anıqlanadı, baylanıslı til ósiriw de oqıw hám jazıw sabaqları
menen tıǵız baylanıslı bolıp ketedi. Joqarıda atap ótkenivizdey oqıwshılardıń klasstan
tısqarı oqıwlarına basshılıq etiwge háptesine bir márte 20 minut ajıratıladı. Sawat
ashıwǵa úyretiwdiń tayarlıq dáwirinde sabaqlar 35 minut, tiykarǵı (álipbe)
dáwirinde 45 minut boladı.
Álipbeni oqıtıw sabaqlarında jumıs túrlerin almastırip turıw, waqtı-waqtı
menen dem alıw minutların (fizkultminutka) ótkizip barıw júdá zárúr. Bul
oqıwshılardıń talıǵıp sharshawınıń aldın aladı.
Sabaqlar dizimi deyilgende oqıw waqtındaǵı temalarǵa teoriyalıq hám
ámeliy jaqtan jobalı bólistirilgen, sabaqlardıń logikalıq izbe-izligi hám
perspektivliligi bir-biri menen baylanısqan, sabaq túrleri hám onda muǵallım menen
oqıwshılar paydalanatuǵın tiykarǵı metodıkalıq qollanbalar ráńbe-ráń bolǵan
izshillik názerde tutıladı.
Álipbeni oqıtıw dáwiri ushın sabaqlar dizimi oqıw processiniń basqıshları
tiykarında oqıw hám jazıw sabaqları belgili bir topardı ajıratıwdı názerde tutadı.
Ámeldegi „Álipbe" sabaqlıǵı hám olarǵa jazılǵan qollanbalarǵa tiykarlanıp, sawat
150
ashıwǵa úyretiwge jámi 4 ay (sonıń menen birge tayarlıq dáwirine
8
sabaq (eki
hápte), tiykarǵı dáwırge qalǵan waqıt) ajıratıladı. Tálimniń hár bir basqıshındaǵı
sabaqlardıń ózine tán ózgeshelikleri bar. Sabaqlardıń dúzilisinde ishki logikalılıq
bolıp, hár bir sabaqta jańa ses hám hárip úyreniletuǵın sabaq penen jańa tema
úyrenilmeytuǵın sabaqtı izbe-iz náwbetlestirip, imlá hám sózdıń buwın dúzilisi
haqqıda maǵlıwmat beriw, oqıwshılardıń til baylıǵın hám oy órisin osiriw usaǵan
talaplardı
orınlaydı.
Sabaqlar
ulıwmalastiriw-tákirarlaw
sabaǵı
menen
juwmaqlanadı.
Álipbeni oqıtıw dáwirindegi sabaqlardı interaktiv usıllardan paydalanıp
shólkemlestiriw úlken áhmiyetke iye.
Az komplektli mekteplerde álipbeni oqıtıw sabaqlarınıń ózgeshelikleri.
Az
komplektli mekteplerde álipbeni oqıtıwdí analiz etkende muǵallım bir waqıttıń
ózinde eki yamasa úsh, geyde tórt (1- hám 4-klass, 2-3-klass, 1-, 2-, 3-klass, 1- 4-
klasslar) klass penen isleydi, yaǵnıy bir waqıttıń ózinde bir neshe klass oqıwshıları
menen jumıs alıp baradı. Bunday klasslarda sabaq kestesi integrallastırılǵan bolıwı
kerek hám sabaqlar 30 minutqa shekem qısqartırılıwı múmkin. Álipbeni oqıtıw
dáwirindegi jazıw sabaqların basqa klasslarda alıp barılatuǵın matematika,
tábiyattanıw hám geyde oqıw sabaqları menen birge alıp barıw maqsedke muwapıq
boladı.
Az komplektli mekteplerde oqıwshılardıń óz betinshe jumıslarına ayrıqsha
áhmiyet beriledi, sebebi muǵallım eki klass yamasa úsh klass penen islegende, bir
klass penen óz aldına isley almaydı, ol bir klass penen islewi ushın qalǵan klasslarǵa
óz betinshe jumıs tapsırıp, olardı bánt etip qoyıwǵa májbúr. Sonıń ushın apnawlı óz
betinshe jumıslar dizimi islep shıǵılıwı zárúr. Az komplektli mekteplerde álipbeni
oqıtıw dáwırinde óz betinshe jumıslardı nátiyjeli shólkemlestiriw ushın „Álipbe”ge
qosımsha jumıstı janlandıratuǵın didaktikalıq tarqatpa materiallar úlken áhmiyetke
iye.
Óz betinshe jumıs álipbeni oqıtıw barısında muǵallımnıń basshılıq etiwin
151
talap etedi: muǵallım anıq wazıypa tapsıradı, onı qanday etip orınlawdı jaqsılap
túsindiredi, oqıwshı orınlaǵan jumıstı klasstıń ózinde tekseredi. Basqa klasslar
menen islew barısında da, ol I-klass oqıwshılarınıń óz betinshe jumısların qanday
etip orınlap atırǵanın baqlap baradı.
Álipbeni oqıtıw barısında orınlanatuǵın óz betinshe jumıslarǵa hár túrli
predmetlerdiń formasın sızıw, birdey aralıqtı móljellep tochkalar qoyıw, qıya
tuwrı sızıqlar sızıw, ayırım háriplerdiń elementlerin jazıw, súwretke qarap
sorawlarǵa juwap beriwge tayarlanıw, súwretke qarap gáp dúzıw usaǵan
shınıǵıwlardı kiritıw múmkin.
Alipbe dáwirinde bolsa hárip teriw kartonı járdeminde hár túrli analitik-
sintelik jumıslardı shólkemlestiriw, súwret tiykarında sáwbetlesiw, dawıs shıǵarıp
yamasa ishten oqıw, qaytadan aytıp beriwge tayarlanıw, berilgen buwınlar
járdeminde sózlerdi dúziw, gáplerdi toltırıw, oqılǵan tekst tiykarında súwret salıw,
úlgıge tiykarlanıp jazıw, túsirip qaldırılǵan hárip yamasa sózdi ornına qoyıp jazıw,
berilgen predmetlerdi belgili bir belgisine qarap toparlarǵa bóliw hám
ulıwmalastırıw usaǵan shınıǵıwlardı qollanıw, sonıń menen birge bul processte
texnikalıq qurallardan ónimli paydalanıw zárúr. Óz betinshe jumıs sıpatında
tarqatpa materialda berilgen sózdi oqıw, dawıslı hám dawıssız háriplerdıń astın
sızıw, sózdi buwınlarǵa ajıratıw usaǵan shınıǵıwlardıń beriliwi muǵallımge júdá
qolaylı bolıp keledi.
Az komplektli mekteplerde texnikalıq qurallardan paydalanıw da úlken
áhmiyetke iye bolıp tabıladı.
Komplekt klasslardı durıs bóliw hám birlestiriw sabaq hám óz betinshe
jumıslardı sheberlik penen toplaw hám jobalastırıw, didaktikalıq materiallardan,
kórgizbeli qurallardan ónimli paydalanıw jolı menen az komplektli klass
oqıwshılarınıń bilimlerdi puxta ózlestiriwlerine erisiw múmkin.
152
1. Jazıw sabaqlarında oqıwshılardıń til órisin ósiriwde qanday usıllardan
paydalanıladı?
2. Álipbeni oqıtıw dáwırindegi oqıw hám jazıw sabaqların táriplew beriń.
3. Az komplektli mekteplerde álipbeni oqıtıw sabaqlarınıń ózine tán
ózgeshelikleri nelerden ibarat?
4. „Álipbe” sabaqlıǵı dúzilisiniń ilımiy-pedagogikalıq principlerin túsindirip
beriń.
5. Házirgi kúnde ámelde qollanılıp atırǵan „Álipbe” sabaqlıǵın analiz etiń hám
oǵan pikir jazıń.
Do'stlaringiz bilan baham: |
