Jumamuratova iroda, 192-guruh “Ta’viz ul-oshiqin” devonining 2014-yilgi nashri bilan tanishish / 1

Kishi sonsiz imorat qilsa bunyod

Va yokim haddin afzun qoʻysa avlod,

Tutib boʻlmas birisidin baqo koʻz,

Qolur boqiy jahon ichra, magar, soʻz.

Bu qiyoslash, albatta, mutlaq ahamiyatga ega emas. Chunki soʻz uning oʻzi bildirgan mazmun bilan barhayot ekanligini, shunga koʻra, «farzand», «imorat» soʻzlari ham ana shu farzand va imoratning oʻzlari barhayot boʻlgunlaricha barhayot ekanliklarini shoir tez anglardi. Shuning uchun bu misralar ana shu «farzand», ana shu «sonsiz imorat»larga ham umriboqiylik tilash edi. Albatta, soʻz oʻzi izhor qilayotgan mazmundagi buyum yoki jonzoddan uzoq hayot kechirishi mumkin. Biroq, modomiki, soʻz tirik ekan, soʻz bilan ifoda qilinayotgan buyum yoki jonzot xam ruhan barhayotdir. Fikrimizga aniqlik kiritish uchun shunday qiyos joiz: garchi ajdaholar yashab oʻtishgan va hayotga qaytmas-liklari muqarrar boʻlsada, toki ajdaho soʻzi bor ekan, ajdaho ruhi tirik, shuningdek, Ajdaho ruhi mavjud ekan, ajdaho soʻzi barhayotdir… Asarlariga sochilib ketgan soʻz haqdagi durdona fikrlardan tashqari, bu mavzuda Ogahiy alohida manzumalar ham yaratganki, bu asarlar boshdan oyok soʻzning insonlararo munosabatlardagi hayotiy ahamiyati tahliliga bagʻishlangan. Yuqorida keltirilgan soʻz haqdagi fikr Muhammad Rahimxon Feruz nomidan izhor qilinadi. Debochada shul zot tilidan bayon qilingan bir masnaviy ham boʻlib, u ham butkul soʻz va unga shoirning munosabati masalalariga taalluqli. Mas-naviyda ham yuqorida keltirilgan qat’adagidek, shoir soʻzning manguligi haqida mulohaza yurgizadi. Bu baytda shoir she’r yozishning fazilatli mashgʻulot ekanligini sohibi saltanat tarafidan Ta’kid etadi. Soʻzning to qiyomatgacha ezgulikdan xotira boʻlib qolajagini uqtiradi: