Jo`rayeva A

Fermentlarning faollanishi. Modifikatorlar ta`sirida biokimiyoviy reaktsiyani tezlalanishi asosida ferment faollashadi. Faollantiruvchi moddaning ferment faol markaziga ta`sir etuvchanligi yuzaga keladi. Unga ferment kofaktorlari va substratlari kiradi. Kofaktorlar (metall ionlari va koferment) murakkab fermentlarning faqatgina struktura elementlari bo`lmasdan ularni faollantiruvchilari hamdir. Metall ionlari yetarli darajada o`ziga hos faollantiruvchidir. Ko`pchilik fermentlarga ba’zi hollarda bir emas, bir nechta metall ionlari talab etiladi. Masalan, bir valentli kationlarni hujayra membranasidan tashib o`tkazuvchi Na⁺, K⁺ - ATF azalarni faollanishida magniy, natriy va kaliy ionlari bo`lishi zarur. Fermentlarni metall ionlari yordamida faollanish mexanizmlari turli ko`rinishga ega. Ayrim fermentlarda ular katalitik qism tarkibiga kiradi. Ko`p hollarda metall ionlari substratning ferment faol markazi bilan o`ziga xos ko`prik hosil qilib bog`lanishini yengillashtiradi. Ba`zi hollarda esa metall ferment bilan emas, balki substrat bilan metallosubstratli kompleks hosil qiladi. Substratni bog`lash va katalizlashda kofermentlarning o`ziga xosligi ularning fermentativ reaktsiyalani faollashida namoyon bo`ladi.

Substratning o`zi ham ma`lum bir miqdor chegarasida faollantiruvchi bo`la oladi. Ferment substrat miqdoriga to`yingandan so`ng faolligi oshmaydi. Substrat

ferment turg`unligini oshiradi va ferment faol markazining zaruriy konformatsiyasida shakllanishini yengillashtiradi.

Ba`zi fermentlarning faollanishi ular molekulasining faol markaziga tegmasdan, modifikatsiyalash yo`li orqali ham amalga oshishi mumkin. Bunday modifikatsiyaning bir nechta usullari mavjud:

• 
  faol bo`lmagan unumi - profermentlar yoki zimogenni faollash;
  
• 
  ferment molekulasiga modifikatsiyalovchi guruhni biriktirish yo`li bilan faollash.
  
• 
  faol bo`lmagan oqsil kompleksini faol fermentga dissotsiyalash yo`li bilan faollash.
  

Fermentlarning faоlligini оshirishda 2 хil ta’sir qilish mumkin.

Fermentni faоllashtirish

I. Ferment faоl markaziga ta’sir qilish оrqali faоllashtirish	II. Ferment faоl markazidan tashqarida ta’sir qilish оrqali faоllashtirish
Metall ferment faоl markazi tarkibiga kiradi va faоlligini оshiradi Metall substrat bilan birikib, uni ferment faоl markaziga birikishini engillashtiradi Kоfermentlar ferment faоl markazi bilan birikib fermentativ reaktsiyani оshiradi Ma’lum miqdоrdagi substrat kоntsentratsiyasi aktivatоr bo’lishi mumkin. Ferment substratga to’yinguncha fermentativ reaktsiya orta boradi.	Profermentni faоllash; Ferment molekulasiga aktivator biriktirish; Ferment molekulasidan faоl bo’lmagan оqsil kоmpleksini dissоtsatsiya qilish; mn. Pepsinоgen – pepsin – 12 ta aminоkislоta qоldig’i gidrоliz qilinadi.