2-Mavzu Nogironlikni tushunish modellari Reja

2-Mavzu

Nogironlikni tushunish modellari

Reja:

• Model tushunchasi va uning xususiyatlari.
• Tarixiy model va uning xususiyatlari.
• Tibbiy model va uning ijobiy va salbiy xususiyatlari.
• Nogironlikning ijtimoiy modeli.

Model tushunchasi va uning xususiyatlari

• Ko'p hollarda ma'lum bir sohaga oid izlanishlar olib borilayotganda haqiqiy obyekt emas, balki uning qandaydir ma'nodagi nusxasi o'rganiladi. Bunga, bir tomondan, ma'lum bir sabablarga ko'ra (chaqmoqning turg'un emasligi, quyoshning uzoqligi, obyekt bilan ishlash katta mablag' talab etishi yoki inson hayotiga havf solishi va hokazo) haqiqiy obyektni to'g'ridan-to'g'ri o'rganishning iloji bo'lmasa, ikkinchi tomondan izlanishlar uchun obyektning qandaydir ma'nodagi nusxasini o'rganishning o'zi ham yetarli bo'ladi. Albatta, bu hollarda obyektning nusxasi izlanish olib borilayotgan sohaning talablariga to'liq javob berishi kerak bo'ladi.

Ta’rifi:

• Model - haqiqiy obyektning izlanish olib borilayotgan sohaning ma'lum talablariga javob beradigan nusxasidir.
• Model so'zi (lotincha modulus - o'lchov, me'yor) sizga samolyotsozlik, mashinasozlik yoki kemasozlik to'garaklari orqali tanishdir. Hayotda obyektlarning modellariga juda ko'p misollar keltirish mumkin. Masalan, yerning modellari bo'lib globus yoki xarita; samolyotning modeli bo'lib kichiklashtirilgan nusxasi, avtomashinaning modeli bo'lib siz bilgan o'yinchoqlar; chaqmoqning modeli bo'lib yuqori kuchlanishli elektr manbaidagi qisqa tutashuv yoki payvandjash elektrodining yonishi; insonning modeli bo'lib uning hujayrasi yoki qo'g'irchoq yoki fotosurati; inson miyasining hisoblashga oid modeli bo'lib kalkulyator yoki kompyuter xizmat qiladi.

Qo’llanilishi:

• Keng ma’noda model deganda real ob’ektlarning ixtiyoriy tasviri yoki ifodasi tushuniladi.Ob’ektlar bir-biridan murakkablik darajasi bilan farq qilgani kabi, ularning modellari ham u yoki bu murakkablik darajasiga ega bo‘ladi.Bundan tashqari ular ifodalanish xarakteri bo‘yicha ham bir-biridan farqlanadi: og‘zaki tasvir, grafik tasvir, matematik formula va tenglamalar, fizik ob’ektlar(real ob’ektlarning kichiklashtirilgan yoki soddalashtirilgan analoglari). Modellar static (o‘zgarmas tizimni aks ettiruvchi) yoki dinamik (tizim faoliyatini ma’lum vaqt oralig‘ida kuzatish imkoniyati bo‘lgan) bo‘lishi mumkin.