Jo`rayeva A

13.9.2. Kaltsiy va fosfor almashinuvini boshqarishda ishtirok etadigan polipeptid gormonlar

Qalqonsimon bez oldi bezlarida sintezlanadigan 84 ta aminokislotali paratgormon qondagi Ca²⁺ miqdorini oshiradi, mol. massasi ~ 9500.

Kalsitonin - qalqonsimon bezning C hujayralarida hosil bo`lib, ta`siri bo`yicha gipokaltsiyemiyani keltirib chiqaradi. 32 ta aminokislota qoldiqlaridan iborat, molekulyar massasi - 3800.


Gormonlarning biosintezi va sekretsiyasi
Gormonal biogenezning ikkita turdagi genetik boshqaruv yo`llari bor: to`g`ri – polisomalarda ko`pchilik oqsil - peptidli gormonlar o`tmishdoshlarini sintezi va vositali–steroidlar, aminokislota unumlari va rilizing-faktorlarga o`xshash katta bo`lmagan peptidlar sintezi. Birinchi usuldagi biosintezda genetik boshqaruvning printsipial sxemasi: gen — mRNK — progormon — gormon. Ikkinchi usulda: gen — mRNK — fermentlar — gormon
T<sub>3</sub> va T<sub>4</sub> biosintezi qalqonsimon bez follikulalarida kechib, quyidagi
bosqichlardan iborat:
1) qon yodidlarini elementar yodgacha oksidlanishi;
2) maxsus oqsili tireoglobulin sintezi va undagi tirozin qoldiqlarini elementar yod bilan yodlanishi;
3) tireoglobulin molekulasida yodlangan tirozin qoldiqlaridan gormonal yodtironinlarni hosil bo`lishi:
4) hosil bo`lgan tireoid gormonlarini oqsildan ajralishi.
Yodidlarning qondagi normal konsentratsiyasi - 0,1-0,5 mkg %. Odamni sutkalik yodga bo`lgan minimal talabi 50-75mkg, optimal talabi 120 mkg ni tashkil etadi. Yod yetishmasa bo`qoq rivojlanadi. Qalqonsimon bez gormonini yodtironin strukturasi organospetsifik tireoglobulin oqsilining ichki qismida, uning polipeptidi asosida hosil bo`ladi. Tireoglobulin - katta molekulali nordon (kislotali) glikoproteid, sedimentatsiya koeffitsiyenti 195,
mol. massasi ~ 670000. Boshlang`ich bosqich; tireogpobulin tirozin
qoldiqlarini elementar yod bilan yodlanishi, monoyod tirozin (MYT) va diyodtirozinlarning (DYT) hosil bo`llshi. So`ngra tireoglobulin tarkibida MYT DYT qoldiqarini kondensatsiyalanishi natijasida T<sub>3</sub>, ikkita DYT qoldiqlarining kondensatsiyalanishi esa T<sub>4</sub> hosil bo`lishiga olib keladi. So`ngra
TTG (tireotropin) ta`sirida tireoglobulin proteolizga uchrashi natijasida yodtironin ajralib chiqadi. Hosil bo`lgan T<sub>3</sub> ni T<sub>4</sub> ga nisbati 4:1, ya`ni ularning
biosintezlanish darajasiga bog`liq.