Jo`rayeva A

11.5. Xolеstеrinning biosintеzi
Xolesterinning murakkab molekulasi butunlay atsetil – KoA ning atsetil qoldiqlaridan hosil bo`ladi. Xolеstеrin organizmda ko`pchilik biologik faol moddalar; jinsiy bеz gormonlari, buyrak usti bеzi gormonlari, terida–xolikaltsiferol–vitamin D₃, o`t kislotalari biosintеzi uchun xomashyo vazifasini o`taydi.
Jigar, miya, jinsiy bezlar, buyrak usti po`stlog`i va boshqa organlar hujayralarida xolesterin sutkasiga 0,8 – 1,5g miqdorda doim sintezlanib turadi.
Xolеstеrin turli organ hujayralarining endoplazmatik to`ri va sitoplazmasida atsеtil–KoAdan sintеzlanadi. Katta yoshdagi odamlarda xolesterinning asosiy qismi jigarda sintezlanadi. Sintez asosan 3 bosqichda amalga oshiriladi.
1-bosqich. Atsetil-KoA dan mevalon kislotasining hosil bo`lishi. Xolesterin sintezi 3 molekula atsetil – KoA kondensatsiyasidan ( birin – ketin birikishi) hosil bo`lgan oraliq mahsulot – mevalon kislotasidan boshlanib, bir qator bosqichlardan so`ng uning siklik shaklli – skvalen hosil bo`ladi va u keyinchalik xolesteringa aylanadi. 11.1-rasmda xolesterinni bir necha bosqichlari asosida sintezlanishini umumiy tasviri keltirilgan.


Ushbu reaktsiya NADF ga qaram boshqaruvchi ferment gidroksimetil-glutaril-KoA-reduktaza (GMG-KoA-reduktaza) ishtirokida kechadi. Mevalon kislotasini β–gidroksi–β–metilglutaril–KoA dan hosil bo`lishi qaytmas reaktsiya bo`lib, xolesterin biosintezini boshqarishda katta ahamiyatga ega.
2-bosqich. Mevalon kislotadan skvalenni hosil bo`lishi. Mevalon kislotasini bir qator fermentativ o`zgarishlaridan keyin karboksil guruhi ajralib, skvalenga, skvalen esa lanosteringa o`zgarib, so`ngra u xolesteringa o`tadi.

3-bosqich. Skvalenni xolesteringa aylanishi. Skvalenoksidotsiklaza ta`sirida siklik lanosterin (C<sub>30</sub>) hosil bo`ladi. Skvalen → lanosterin → Xolesterin
11.1-rasm.Xolesterin biosintezining umumiy sxemasi

Xolesterinni asosiy qismi – taxminan 80% jigarda, ikkinchi o`rinda - 10% ga yaqini ingichka ichak to`qimalarida, qolgan taxminan 5% xolesterin teri

hujayralarida sintezlanadi. Xolesterin biosintezi amalga oshishi uchun kerak bo`lgan fermentlar organizmning barcha hujayralarida mavjud. Bir kecha – kunduzda sintezlanadigan xolesterin miqdori taxminan 1 g ni tashkil qiladi.