Jo`rayeva A

Xlorofillproteidlar – 
hayvonlardagi temir porfirinlardan farqli ravishda 
o`simliklarda magniy porfirinli komplekslar mavjud bo`lib, ular o`simliklar 
barglariga yasxil rang beradi. Bunday pigmentli komplekslar xlorofill deb ataladi. 
O`simliklar barglarida a va b, suvo`tlarida yana c va d turlari mavjud. 
O`simliklarda xlorofillar oqsillar bilan kompleks hosil qiladi va fotosintez 
reaktsiyalarida ishtirok etadi. 
5.4. Metalloproteidlar va nukleoproteidlar. 
Metalloproteinlarga oqsildan 
tashqari qandaydir, bir yoki bir nechta metall ionlari saqlovchi biopolimeelar 
kiradi. Metalloproteidlar orasida fermentli va fermentsiz turlari mavjud. Masalan, 
dipeptidaza va alkogoldegidrogenaza metallofermentlari tarkibida rux, 
tashuvchilik vazifasini bajaruvchi fermentsiz metalloproteid – transferrin tarkibida 
esa temir bo`ladi. 
Ferritin – yuqori molekulali suvda eruvchi oqsil bo`lib, unda temir 17 dan 
23% gacha bo`ladi. U asosan, qora taloq, jigar va miya ko`migida bo`lib, 
organizmda temir deposi vazifasini bajaradi. 
Transferritin – suvda eruvchi temirprotein, glikoprotein, qon zardobidagi β-
globulinlar tarkibida aniqlangan. Transferrin molekulasi 2 atom temir saqlaydi; 
transferrin organizmda temirning fiziologik tashuvchisi hisoblanadi. 
Ba’zi metalloproteidlar gemoglobin vazifasini bajaradi, masalan 
gemostianin, gemeritrin, gemovanadin. Gemostianin (grek.haima – qon va kyanos 
– lazur) qonga havo rang tus beradi va u mollyuskalarda uchraydi. Bunda 
kislorodni biriktiruvchi mis ioni bo`lib, u oqsil qismining juda ko`p subbirliklari 
bilan bevosita bog`langan. Misning har ikki ioni bir molekula kislorod bilan 
bog`lanadi. 
Gemeritrin ham temirproteid bo`lib, u chuvalchanglarda aniqlangan. 
Gemeritrin molekulasi oqsilning 8 ta subbirligidan tashkil topgan bo`lib, o`zaro 

---

43 
temir ioni bilan bog`langan. Gemeritrinning ikki atom temiri bir molekula 
kislorodni biriktiradi. 
Kislorodni biriktiradigan yana bir metalloproteid – gemovanadin aniqlangan 
bo`lib, u bitta subbirlikdan iborat. Unda bog`lovchi guruh sifatida vanadiy ioni 
ishtirok etadi. Vanadiyning har bir atomi bir molekula kislorodni bog`laydi.