Jo`rayeva A

13.3. 
Repressiya 
mexanizmi.
Laktozaning 
fermentlar 
yordamida 
parchalanishi uning miqdorini kamaytiradi va glyukoza hosil bo`lishiga olib keladi. 
Glyukozaning parchalanishi natijasida qandaydir metabolit hosil bo`ladi va ATF 
dan sAMF hosil bo`lishini kamaytiradi. sAMF taqchilligi KFO ning bog`lanishini 
kamaytiradi, 
bu 
esa 
RNK-polimerazaning 
promotor 
bilan 
birikishini 
qiyinlashtiradi. Muhitda laktozaning butunlay tugashi uning repressorga ta’sirini 
pasaytiradi. Natijada repressor faollashadi, operator bilan bog`lanadi va 
transkriptsiyani blokirlaydi. Oqsil sintezi to`xtaydi. 
Boshqa operonlar faqat salbiy (repressorlar) emas, balki ijobiy (sAMF-KFO 
kabi) boshqaruvchilarga ham javob beradilar. Bakteriyalarda mRNK ning yashash 
muddati juda qisqaligi (ular tez parchalanib ketadi), o`ziga xos xususiyat bo`lib, bu 
ularning oqsil to`plamini tashqi muhitning keskin o`zgarishi (oziqlanish sharoiti, 
ximiyaviy va fizikaviy omillar) ga tez moslashish imkonini beradi. 
Eukariotlardagi oqsil sintezining boshqarilish mexanizmi prokariotlarga 
nisbatan kam o`rganilgan. Yuqori tuzilgan hayvon va o`simliklar xromatini 
bakteriyalardagiga nisbatan murakkab tuzilgan. Bundan tashqari xromatinning 
membrana bilan o`ralgan yadroda joylashganligi genetik axborotning sitoplazmaga 
– oqsil sintezi boradigan joyga o`tishini qiyinlashtiradi. Yuksak tuzilgan 
eukariotlarda bakteriya repressorlariga o`xshash boshqaruvchi oqsillar topilmagan.