Jo`rayeva A

C vitamini 
 
C vitamini (askorbin kislota) kuchli kislota bo`lib, 2- va 3-uglerod 
atomlarida qayta dissotsiyalanuvchi yenol gidroksil guruhlarini saqlaydi. 
Askorbin kislota oshqozon-ichak yo`llarida oddiy diffuziya bilan so`riladi. Qonda 
erkin va oqsillar bilan bog`langan holda uchraydi. Askorbin kislotasi ko`p 
miqdorda buyrak usti bezi, jigar va o`pkada joylashgan. Erkin holatda yoki uning 
mahsulotlari siydik orqali chiqariladi. Askorbin kislotasi oksidlanish-qaytarilish 
reaktsiyalarida vodorod donori hisoblanib, degidroaskorbin kislota bilan redoks-
juftlik hosil qiladi. Askorbin kislota quyidagi jarayonlarda ishtirok etadi: 
1) triptofanni gidroksillanishi (serotonin biosintezi); 
2) 3,4-digidroksifeniletilamindan noradrenalin hosil bo`lishi; 
3) n-gidroksifenilpiruvatni gomogentizin kislotasigacha gidroksillanishi;
4)
 
buyrak usti bezining po`stloq qismida gormonlar biosintezida steroidlarni 
gidroksillanishi; 
5)
karnitin biosintezida beta-butirobetainni gidroksillanishi; 
6) ichakdan temirni so'rilishida Fe
3+
ni Fe
2+
ga aylanishi; 
7) temirni transferrindan ajralishi va to`qimalarga o'tishi; 
8) folat kislotani koferment shakliga o'tishi; 
9) kollagen sintezida prolin va lizin qoldiqlarini gidroksillanishi. 
Avitaminoz С beigilari: Kollagen sintezining buzilishi natijasida qon-tomir 
devorlari va tayanch to'qimalar strukturasi o'zgaradi. Glikoproteinglikanlar 
hosil bo'lishi buziladi, gemorragik holatlar va suyak tog'ay to'qimalarida spetsifik 
ozgarishlar vujudga keladi. Tana vaznining pasayishi, umumiy holsizlik, yurak 
urishi, yurakda og'riq kuzatiladi. Singa kasalligida asosan qon-tomirlar mo ' r t ,
o'tkazuvchanligi ortadi, natijada teri va teri ostiga mayda qon quyilishlar 
(petexiya), milklarning qonashi, odontoblastlar degeneratsiyasiga sabab 
bo'ladi.
Biologik vazifasi: oksidlanish-qaytarilishi jarayonlarida qatnashadi. Prolin va
 
lizinning gidroksillanish reaktsiyalari, buyrak usti bezi gormonlarj, triptofan 
sintezida ishtirok etadi. 

---

257 
Vitamin С asosan o'simlik tabiatiga ega bo'lgan mahsulotlarda uchraydi. 
Garmdori, salat, karam, xren, ukrop, qora smorodina kabi mahsulotlar askorbin 
kislotaning manbai hisoblanadi. Bir kunlik iste'mol me'yori- 75 mg .