Jobasi: I. Kirisiw

«`Namıs»`, «`ar»` so`zleri biri-biri menen sinonim so`zler, biraq olardın` ma`nileri keltirilgen ga`pte birge qosılıp, ulıwma bir ken` ma`nini bildirip tur.

Sinonim tuwralı ga`p qozg`ag`anda onın` eki tu`rin biri-birinen ayırıp aytıw kerek. Bular leksikalıq ha`m grammatikalıq. Leksikalıq sinonimlerge joqarıda keltirilgen so`zler mısal bola aladı, yag`nıy olar ha`r qıylı tu`birdegi so`zler bolsa da, ma`ni jag`ınan biri-birine ku`ta` jaqın boladı, al tiykarg`ı tu`biri-bir, tek g`ana grammatikalıq ma`nileri biri-birine jaqın bolg`an so`zler grammatikalıq sinonimler dep ataladı. Mısalı: jumıs haqqında – jumıs tuwralı, keshke deyin – keshken shekem tag`ı basqalar. «rammatikalıq sinonimler da`neker, tirkewish ha`m affiksler ja`rdemi menen jasaladı.

Bizin` qarap otırg`anımız tek leksikalıq sinonimler.

Sinonim so`zlerdin` ma`nileri jag`ınan bir qatarg`a dizilip, o`z-ara u`ylesiwi sinonimlik qatar (yamasa uya) dep ataladı. Bir qatarg`a kiretug`ın sinonim so`zlerdin` sanın sheklew mu`mkin emes. Biraq bir sinonimlik qatardın` ishinde basqalarınan go`re aktivirek qollanılatug`ın, olardın` ma`nisin tolıq ha`m anıg`ıraq beretug`ın bir so`z boladı. Ol so`z dominanta (latınsha dominans «`basqarıwshı»`, «`u`stem»` degen) dep ataladı. Mısalı: «`Ku`sh-quwat-g`ayrat»` degen sinonimlik qatarda «`ku`sh»` so`zi dominanta boladı.

Dominanta sinonimlik so`zlerdi du`zgende kerek. Bunday so`zlikte dominantalar alfavit ta`rtibi menen beriledi de, al sinonimlik qatardın` basqa so`zlerin usı dominantalar arqalı tabıw mu`mkin.