Joba : Gidrostatikaning tiykarǵı teńlemesi

1.7- súwret. vakuummetr

1. 8-súwret Prujinali manometer.



1.9 -súwret. Membranalı manometr.

a). Prujinali manometr (1.8-súwret) ishi bos juqa iymek latun 1 nayshadan ibarat bolıp, onıń bir uchi kepserlengen. Sol ushi shınjır 2 menen tishli uzatma 3 ke ilashtirilgan boladı.

Ikkinshi uchi bolsa basımı o'lshanishi zárúr bolǵan ıdısqa moyin 4 arqalı tutastırıladı. Iymek latun naysha hawa basımı tásirinde tuwrılanishga háreket etip, tishli uzatma járdeminde strelkanıń búklemine sebep boladı. Bunday manometrlerde basımdı kórsetuvshi shkala bar.
b). Membranalı manometr (1. 9 -súwret) - juqa metall plastinka yamasa rezina shimdirilgan materialdan tayarlanǵan plastinkaǵa iye bolıp, ol membrana deyi-ladi. Suyıqlıq basımı ıdıs menen tutastiruvshi kúshen arqalı ótip, membrananı egadi. Bul iymeyiw nátiyjesinde richaglar sisteması arqalı strelka háreketke keledi hám shkala boyınsha jıljıtılıp, basımdı kórsetedi4.


3. Manometrik hám vakuumetrik basım túsinikleri.
Suyıqlıq jumısındaǵı qálegen noqat daǵı (gidrostatikaning tiykarǵı teńlemesi járdeminde anıqlanatuǵın ) basım p sol noqat daǵı absolyut basım dep ataladı. Suyıqlıqtıń erkin sırtı daǵı basım p0 erkin sırtındaǵı absolyut basımdı beredi, bolsa suyıqlıq ústininiń noqat daǵı basımın beredi. Ústi yopilmagan ıdıslar daǵı, suw sıyımlılıqlarındaǵı suyıqlıqlardıń erkin sırtına tásir etiwshi basım atmosfera basımı dep ataladı hám pa hárıbi menen belgilenedi. Bul halda (2. 8) teńleme tómendegisha jazıladı :
(2.9 )
Eger suyıqlıq noqatı daǵı basım atmosfera basımınan úlken ( ) bolsa, (2. 9 ) teńlemediń aqırǵı hadi manometrik basım dep ataladı :
(2.10 )
Manometrik basım absolyut basımnan atmosfera basımınıń shegirilgan (ayirilgan) muǵdarına teń bolǵanı ushun onı shegirma basım dep da ataw múmkin.
Manometrik basım absolyut basımdıń muǵdarına qaray hár túrlı bahaǵa ıyelewi múmkin, mısalı, bolǵanda ; ; bolǵanda, yaǵnıy manometrik basım 0 menen ∞ ortasındaǵı barsha bahaların qabıllawı múmkin.
Eger suyıqlıq noqatı daǵı absolyut basım atmosfera basımınan kisik (p
(2. 11)
vakuumometrik basım noqat daǵı basımdıń atmosfera basımınan qansha kamligini kórsetedi hám de ; de boladı. Sonday etip, vakuumometrik basım 0 den gasha bolǵan bahalardı qabıl etedi.

4. B. Paskal nızamı jáne onıń ámelde qollanılıwı.

Suyıqlıq salınǵan hám awızı porshen menen jabılǵan qandayda bir ıdıs alamız. Suyıqlıq erkin sırtı daǵı basım p0 bolsın. Ol halda qálegen A noqat daǵı absolyut basım tómendegine teń boladı :

B hám S noqatlarda bolsa
Eger porshenni aralıqqa (110. 14-súwret) jıljıtsak, ol halda suyıqlıq erkin sırtı daǵı basım ga ózgeredi. Suyıqlıqtıń salıstırma salmaǵı basım ózgeriwi menen derlik ózgermeydi. Sonıń ushun A, B hám C noqatlar daǵı basım tómendegisha boladı :
1. 10 -súwret. Paskal nızamın túsindiriwge tiyisli shizma.

Bul halda basımdıń ózgeriwi hámme noqatlar ushun birdey boladı, yaǵnıy

(2. 19 )
Bunnan tómendegisha juwmaq kelip shiqadi: jabıq ıdıs daǵı suyıqlıqqa sırtdan berilgen basım suyıqlıqtıń hámme noqatlarına birdey muǵdarda (ózgeriwsiz) tarqaladı. Bul Paskal nızamı retinde málim. Kóplegen gidromashinalarning dúzilisi áne sol nızamǵa tiykarlanǵan (mısalı, gidropress, domkratlar, gidroakkumulyatorlar, kólemiy gidroyuritma hám taǵı basqa ).

Qadaǵalaw sorawlar :

1. Gidrostatika bólimi neni úyrenedi?
2. Suyıqlıqninh tiykarǵı fizikalıq ózgesheliklerine qaysı ózgeshelikleri kiredi?
3. Gidroakkumulyatorlar degende neni túsinesiz?
4. Gidrostatik mashinalarǵa qaysı mashinalar kiredi?