Jıllılıq ótkeriw Jıllılıq almasıw processi haqqında ulıwma túsinikler

4.2.1. Jıllılıq ótkizgishliktiń differencial teńlemesi
Jıllılıq ótkizǵisheńlik jolı menen jıllılıqtıń tarqalıwı matematikalıq usılda differencial teńleme menen belgileniwi múmkin. Usı teńleme energiyanıń saqlanıw nızamı tiykarında keltirip hám jıllılıq tarqatip atırǵan dene yamasa ortalıqtıń qasiyetleri (tıǵızlıq  jıllılıq sıyımlıǵı s, jıllılıq ótkizgishlik ) hámme baǵdarlarda hám waqıt ótiwi menen ózgermeydi dep qábil qılinadı.Jıllılıq ótkizgishliktiń differencial teńlemesin keltirip shıǵarıw ushın qattı deneden qırları dx,dy hám dz bolǵan elementar parallelepiped ajıratıp alınadı (4.4-súwret).

E ger, parallelepipedtiń shep arqa hám tómengi táreplerinen d waqıt ishinde Q_x, Q_y hám Q_z muǵdarında jıllılıq kirse, qarama-qarsı -oń, aldınǵı hám ustingi-táreplerinen bolsa óz náwbetinde Q_x+dx, Q_y+dy hám Q_z+dz muǵdarında jıllılıq shıǵadı. Qandayda bir d waqıt ishinde parallelepipedke kirgen hám onnan shıqqan jıllılıqtıń parqı tómendegishe tabıladı:

(4.9)

Fure nızamı boyınsha (4.9) teńlemeni tómendegi kóriniste jazıw múmkin:

Demek,

(4.10)

Joqarıdaǵı usıldan paydalanıp, qalǵan qırlar arqalı ótken jıllılıq muǵdarı anıqlanadı:

(4.11)

(4.12)

(4.11)(4.13) teńlemelerdiń shep hám oń táreplerin qosıp tómendegi kóriniske iye bolamız:

(4.13)

Energiyanıń saqlanıw nızamı boyınsha, dQ jıllılıq muǵdarınıń parqı d waqıt ishinde parallelepiped entalpiyasınıń ózgeriwine sarplanıp átırǵan jıllılıq muǵdarına teń boladı, yaǵnıy:

(4.14)

Bul jerde, c-materialdıń salıstırma jıllılıq sıyımlılıǵı

(4.13) hám (4.14) mánislerin salıstırıw nátiyjesinde Fureniń jıllılıq ótkizgishlik differencial teńlemesin alamız:

(4.15)

(4.15) teńlemedegi /(с) proporcionallıq kóbeytpesi temperatura ótkizgishlik koefficienti dep ataladı hám ol tómendegi ólshem birligine iye:

Bul koefficiyent deneniń jıllılıq ótkeriw qábilietin xarakterleydi. Ádette Fureniń jıllılıq ótkizgishlik differencial teńlemesin tómendegi kóriniste jazıladı:

yamasa (4.16)

Jıllılıq almasıw qurılmasınıń ısıtıw júzeleri tegis, cilindrli yáki sferalıq kóriniste bolıwı múmkin.