Jıllılıq ótkeriw Jıllılıq almasıw processi haqqında ulıwma túsinikler

Jıllılıq ótkizgishlik
Fure nızamı. Qattı denelerde jıllılıq tarqalıw processin taijriybelerde úyreniw nátiyjesinde Fure (1768-1830) jıllılıq ótkizgishliktiń tiykarǵı nızamın jaratti. Bul nızam boyınsha, jıllılıq ótkizgishlik arqalı jetkerilgen jıllılıq muǵdarı dQ temperatura gradienti t/n, waqıt d ǵa hám jıllılıq aǵımı baǵıtina perpendikúlyar bolǵan maydan júzesi dF ke proporcional boladı, yaǵnıy:

(4.8)

(4.8) formuladaǵı proporcionallıq koefficienti  jıllılıq ótkizgishlik koefficienti dep ataladı. Bul koefficiyent deneniń jıllılıq ótkeriw qabıletin xarakterleydi hám tómendegi ólshem birligine iye:

Jıllılıq ótkizgishlik koefficienti jıllılıq almasıw juzesi birliginen (1m²) waqıt birligi dáwamında izotermikalıq júzege normal bolǵan 1m uzunlıqqa tuwrı kelgen temperaturalardıń 1K (⁰C) ǵa páseyiwi waqtında jetkerilgen jıllılıq muǵdarın belgileydi.

Denelerdiń jıllılıq ótkizgishlik koefficienti onıń qurami, fizikalıqalıq-ximiyaliq qásiyetleri, temperatura, basım hám basqa shamalarǵa baylanıslı. Jıllılıq ótkizgishlik koefficienti hár túrli materiallar ushın tómendegi aralıqta boladı:

– gazlar ushın 0,0050,5 Vt/(mK);

– suyıqlıqlar ushın 0,80,7 Vt/(mK);

– jıllılıq qaplama hám qurılıs materialları ushın 0,223,0 Вт/(мК);

– metallar ushın 2,3458,0 Vt/(mK).

4.2-súwret. Ayırım metallardıń jıllılıq ótkiziwsheńlik koefficientleri. 1-taza mıis; 2 – ms 99.9%; 3 – alyuminiy 99.7%; 4 – alyuminiy 99.0%; 5 – taza marganec; 6 – marganec 99.6%; 7 – cink 99.8%; 8 – taza platina; 9 – nikel 99%; 10 – nikel 99.2%; 11 – temir 99.2%; 12 – texnikalıq taza qorg’asın
	4.3-súwret. Túrli gazlerdiń jıllılıq ótkiziwshen’lik koefficientleri 1 – suw puwi; 2 – uglikislota; 3 – hawa; 4 – argon; 5 – kislorod; 6 – azot; 7 – vodorod

Ximiya hám basqa sanaatlarda qollanılatuǵın ayırım metallardıń jıllılıq ótkizgishlik koefficienti tómendeǵi mánislerge iye: legirlengen polat-14…23; qo'rǵasin-35; uglerodlı polat-45; nikel-58; shoyın-63; alyuminiy-204; mıs-384; gúmis-458 Vt/(mK). Sanaatta eń kóp qollanılatuǵın metallar hám suyıqlıqardıń jıllılıq ótkizgishlik koefficiyentleri 4.2 hám 4.3-súwretlerde keltirilgen.