Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Fosfor-Shlakli  eritmalardan  olinadigan  materiallar.  Fosfor-Shlakli 
eritmalardan  shlakli  pemza,  shlakli  paxta  va  quyma  buyumlar  olinadi  (GOST 
4640-93, GOST 21880-94). 
Shlakli  pemza  fosforli  shlaklar  tarkibini  o‘zgartirmasdan  odatdagi  texnologiya 
bo‘yicha ishlab chiqariladi. Shlakli pemza shishasimon mayda g‘ovakli tuzilishga 
ega bo‘lib, uyma zichligi 600...800 kg/m
3
 teng. 
Fosfor-Shlakli paxta o‘rtacha zichligi 80...200 kg/m
3
 bo‘lgan mayda ingichka tolali 
dispersli materialdir  (4.1-rasm). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                            
a                                                       
b 
    4.1-rasm. Fosfor-Shlakli paxta (a) va undan tayyorlangan 
                  issiq himoyalovchi o‘rama material (b). 
 
Bunday shlakli paxtalar tolalarining juda ingichkaligi, kimyoviy barqarorligi 
hamda cho‘zilishga mustahkamligining yuqoriligi bilan tav- siflanadi. Ulardan ip, 
mato,  namat,  o‘rama  va  qoplama  issiq  saqlovchi  material  va  buyumlar 
tayyorlanadi.  Paxta-namatga  bitum  yoki  smola  shimdirib  olinadigan  mahsulot 
qurilish  konstruksiyalarining  yer  osti  qismini  emirilishdan  va  zanglashdan 
saqlashda, shuningdek, issiqliq uzatuvchi quvurlarni himoyalashda ishlatiladi. 
Fosfor-Shlakli  eritmalardan  transheyali  texnologiya  asosida  quyma  shag‘al 
olinadi. Shlak qatlamining transheyadagi qalinligi 100...200 mm, bunda olinadigan 
shlakli shag‘al mustahkamligi 100 MPa gacha, o‘rtacha zichligi 2500...2550 kg/m
3
 
bo‘lib,  miqdori  95...98  %  tashkil  qiladi.  Ushbu  shag‘allardan  mustahkamligi  50 
MPa  gacha  bo‘lgan  betonlar  olinadi  (ortiqcha  sement  sarflanmasdan).  Bunday 

---

betonlar  yuqori  elastiklik  moduli  va  kam  chegaraviy  deformatsiyalanishi  bilan 
tavsiflanadi. 
Fosforni  elektrotermik  usulda  ishlab  chiqarishda  hosil  bo‘ladigan 
shlaklardan  siqilishdagi  mustahkamligi  400  MPa  gacha  bo‘lgan  Shlakositallar 
olinadi  (4.2-rasm).  Ular  yuqori  harorat  va  zararli  muhit  ta’siriga  chidamlilik 
xususiyatiga  egaligi,  shuningdek,  tannarxi  nisbatan  arzon  va  ishlab  chiqarish 
texnologiyasining oddiyligi bilan tavsiflanadi.