Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan texnik vosita turi:
-
Ko‘rgazmali
qurol
-
Proektor
-
Slayd
-
Tarqatma material
13-mavzu (2 soat).
Peroksinli chiqindilar asosida sement tarkibini o’rganish.
Reja:
1. Sement mustahkamligini chiqindi qo‘shimchalar bilan oshirish.
Qurilish ashyolari ishlab chiqarishda bog‘lovchi moddalar muhim o‘rinni egallaydi va
ashyolarning yuqori
mustahkamligini, uzoq muddatga chidamligini ta'minlaydi.
Sun'iy pishirilgan bog‘lovchi moddalarni qurilishda odamlar eramizdan 2400-3000 yil
avval qo‘llaganliklari hozirgi paytda olimlar orqali bizga ma'lum bo‘lmoqda.
Birinchi sun'iy olingan bog‘lovchi-qurilish gipsi (alebaster, ganch) bo‘lib hisoblanadi.
Ohakli bog‘lovchilar gipsdan keyin pishirish yo‘lga qo‘yildi. Gips va ohakli bog‘lovchilarni
muvaffaqiyatli qo‘llanilgani Misrda, Xitoydagi “Buyuk devor” qurilishida, Rimda,
Meksikadagi va O‘rta Osiyodagi tarixiy obidalarni ko‘rishimiz mumkin.
1756 yilda ingliz olimi D.Smit birinchi bo‘lib suvga turg‘un gidravlik ohak ishlab
chiqardi. 1796 yilda ingliz D.Pirker romansement ixtiro qildi. 1824 yilda yana angliyalik olim
D.Aspdin portlandsement uchun ixtirolik patentini oldi va hozirgi paytda dunyodagi ishlab
chiqarilayotgan sementlarning asosini portlandsement va uning asosida tayyorlangan sementlar
tashkil etadi.
Sement ishlab chiqarish hozirgi paytda eng muhim masalalardan biri, bu qimmatbaho
sement klinkerini tejab, har xil qo‘shimchalar bilan yuqori mustahakamlikka ega, uzoq muddatga
va agressiv muhitga chidamli sement ishlab chiqarishdan iboratdir. Bu borada Jizzax politexnika
institutining qurilish ashyolari ilmiy laboratoriyasida 1993-94 o‘uv yillarida ilmiy tadqiqot
ishlari olib borilgan.
Sement ishlab chiqarish uchun Ohangaron sement ishlab chiqarish korxonasining
yarimfabrikati portlandsement klinkeri va Qo‘ytosh volfram konining peroksinli chiqindisi asos
qilib olindi. Klinker gips toshi bilan laboratoriya sharli tegirmonida 008 raqamli elakda 12 foiz
qoldiq qolguncha talqon qilib olinadi. Shu tariqa peroksinli chiqindi ham o‘zi toza holda talqon
qilib olindi. Tayyorlangan Portlandsement va talqon qilingan chiqindidan 0,5; 10; 15; 20 foizlik
nisbatda aralashma sement tayyorlab olinib ularning fizik-mexanik xossalari o‘rganildi.
O‘rganishlar natijasini shuni ko‘rsatdiki, meyoriy quyuqlikdagi sement loyi tayyorlash uchun
sementga 22-24 foiz suv talab etilib, qotishining boshlanishi va oxiri yagona davlat nusxasi talab
darajasida 1 soat 30 daqiqadan so‘ng bo‘ldi.
Ularning mustahkamligi 3104-81 raqamli yagona davlat nusxasi asosida oddiy suvli
sharoitda 28 kunlik muddatli mustahkamligi va bug‘li sharoitda tayyorlangandan keyin 1 kun
ishlov berib tekshirib ko‘rildi.
Avval sement loyining qotish davrini laboratoriya sharoitida aniqlab olamiz: APSS-6
asbobi ishga tayyorlanadi . Yuqorida tayyorlangan meyoriy quyuqlikdagi loylar APSS-6
asbobiga joylanadi. Qotish davrini APSS-6 dagi qog‘ozda qolgan teshiklarga qarab aniqlanadi va
jadvalga yozib qo‘yiladi.
Jadval 1.
Sement turi
Sementga suv qo‘shilgan vaqt
Qotish
davri
Boshlanishi
Oxiri
Sement
1035 2 29
3 29
1% li qo‘shimcha
11 09 1 45
2 55
5% qo‘shimcha
11 11 1 43
3 30
10% qo‘shimcha
10 25 3 00
6 10
Natijalardan ko‘rinib turibdiki qo‘shimchaning miqdori ortgan sari sement loyining
qotish davri sekinlashmoqda.
Qorishma tayyorlash va uning mustahkamligini aniqlash. Yarim kg sement, qum 1,5 kg,
200 gr suv va kerakli miqdorda qo‘shimcha qo‘shib boriladi.
Qancha qo‘shimcha qo‘shilsa xuddi shuncha sement miqdori kamayadi. Dastlab 4x4x16
sm.li namunali qoliplar moylab tayyorlanadi va qorilgan qorishma shu qolipga solib titratgich
yordamida titratiladi. Qoliplangandan so‘ng 1 kundan keyin qolipdan chiqarib suvga solib
qo‘yiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: