Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Tayanch so‘z va iboralar: utilizatsiya; sanoat chiqindisi;  agloporit; Ohak-
slanetsli sement; agloporit 
 
Sanoat chiqindilarini utilizatsiya  qilish yo‘nalishni  tanlash 
Ikkilamchi  sanoat mahsulotidan foydalanish yo‘nalishini tanlashdagi asosiy  
ko‘rsatkichlardan  biri  erishiladigan  iqtisodiy  effektdir.  Qurilish  materiallarini 
ishlab chiqarishdagi  qattiq chiqindilar utilizatsiyasi esa quyidagicha aniqlanadi: 
Eyd={n
1 
/a)-(
1
+n
22
-
3
)+
n
(Q1+n
2
K
2
 –K
3
) 
"S2  va  S3-  qurilish  materiallarining  an’anaviy  va  util  xom  ashyoga  yarasha 
tannarxi; 
S2  - ag‘darilgan qatlamlarni saqlash va ikkilamchi mahsulotlarni transportga 
ortish uchun har yilgi sarfi; 
N
2
  -  ag‘darilgan  qatlamlarni  qisman  yoki  to‘liq  tarqatishga  hisobga  oladigan 
koeffitsient; 
n
2
, =0,3..1; 
K1va K3 - ishlab chiqarishda qurilish materiallarga mos traditsion va util xom 
ashyo solishtirma kapital mablag‘;  - 
K
2  
qatlamlarni  ag‘darish  qurollari  uchun   sarflangan   kapital mablag‘; 
 

---

En =0,15     
n
 -   kapital   mablag‘ni   harajat   qilingan   me’yoriy 
koeffitsienti; 
a - util xom ashyoning solishtirma sarfi  1  ta mahsulotda; 
n
1
  -  xom  ashyoga  qilingan  umumiy  sarfdan  ma’lum  bir  materialga  bo‘lgan 
sarfni  alohida    hisobga  olish  va  montaj  konstruksiyadagi  material  tannarxi 
koeffitsienti. 
Misol  sifatida  qo‘llash  tarmog‘iga  karab  1.1-jadvalda  TES  qumli    Shlak 
chiqindilaridan  foydalanishning  solishtirma  iqtisodiy  effektiniig  ma’lumotlari 
keltirilgan.  Ikkilamchi  mahsulot  utilizatsiyasinnng  to‘liq  iqtisodiy  effekti  hisobi 
biosferaga  keltirilgan  zararni  kamayishidan  ko‘shimcha  effekti  hisobiga 
olingandagina  mumkin  bo‘ladi.  ∆U,  ya’ni  chiqindilarni  jamlash  uchun  kerak 
bo‘ladigan maydon ∆U, zaruratining yo‘q bo‘lishi, shuningdek suv basseyniga va 
havoga chiqariladigan chiqindilar miqdori kamayadi ∆UY. 
∆U = ∆Uv + ∆Ub 
Chiqindilar tashlanadigan maydon sathi quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
∆U=S∙Sv/Tv 
S -  1 ga yerning narxi, rub; 
S, - chiqindidan tozalangan yer sathi, ga; 
T
N
 - chiqindilar qayta ishlashga sarflangan vaqt, (yil). 
Ikkinchi qo‘shiluvchi  ∆U6  yordamida qishloq xo‘jaligiga (o‘rmon, suv 
va boshqa) keltirilgan zararniig kamayishi aniqlanadi. 
 
 
 
 
 
1-jadval 

---