Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

 
3.  Metallurgiya Shlaki asosida to‘ldirgichlar 
Qurilish sanoatida metallurgik Shlaklar kerakli darajada beton to‘ldirgichlarini 
rezervi bilan ta’minlaydi. 
Shlakli  to‘ldirgichlar  uyma  hajm  og‘irligining  kattaligiga  qarab  og‘ir 
(R0>1000kg/m
3
)  va  yengil  (P
0
≤1000kg/m
3
)  bo‘lishi,  donining  yirikligi  darajasiga 
qarab mayda (<5 mm) va yirik (>5 mm) turlarga bo‘linadi. 
Shlakli chaqiqtosh ag‘darilgan metallurgik Shlakllarni maydalab, yoki qaynoq 
suyuq  shakli  eritmaga  maxsus  ishlov  berib  olinadi  (kuyma  Shlakli  chaqiqtosh). 
Chaqiqtosh  ishlab  chiqarish  uchun  ag‘darilgan  Shlaklar,  po‘lat  eritishdagi 
(chaqiqtosh  olish  uchun  qayta  ishlatga  yaraydigan),  shuningdek  mis  eritishdagi,    
nikelli    va   boshqa   rangli    metallurgiya    Shlaklaridan foydalaniladi. 
Quyma  Shlakli  chaqiqtoshning  fiziko-mexanik  xususiyatlari: 
Bo‘lakniig o‘rtacha hajm og‘irligi, 2200...2800 kg/m
3
 
Solishtirma og‘irligi,  2900...3000 kg/m
3
 
Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi, 60..,100 MPa. 
Suv shimishi, 1...5 % mas, 
Chaqiqtoshning hajm og‘irligi, 1200... 1500 kg/m
3
 

---

Quyma  Shlakli  chaqiqtosh  sovuqka,  issiqka  o‘ta  mustaqkamlik,  shuningdek 
yeyilishga  qarshiligi  bilan  xarakterlanadi.  Uning  bahosi  tabiiy  toshdan  olingan 
chaqiqtoshga qaraganda deyarli 2 marta arzon. 
Beton  va  temir-beton  mahsulotlarini  tayyorlash  uchun  yirikligi  5...  70  mm 
fraksiyalangan  quyma  Shlakli  chaqiqtosh  qo‘llaniladi.  Saralanmagan  material 
yo‘l  qurilishi  va  mineral  paxta  ishlab  chiqarishda  qo‘llaniladi,  qolgan  chiqindi 
o‘tga  chidamli  beton  uchun  to‘ldirgich  bo‘lib  xizmat  qilishi  mumkin  va  Shlak-
portlandsement  ishlab  chiqarishda  qisman  granullangan  Shlak  o‘rnida 
qo‘llanilishi  mumkin.  Quyma  zich  kristall  tuzilishidagi  Shlakli  chaqiqtosh  olish 
uchun  otash-suyuq  kamgazli  Shlaklar  qo‘llaniladi,  sovutish  jarayonida  juda  oz 
miqdorda g‘ovak hosil qiladi, o‘rtacha zichligi- 2200 kg/m
3
 dan kam emas. 
Chaqiqtosh  donining  yirikligiga  qarab  quyidagi  fraksiyalarga  bo‘linadi: 
5...10,...10...20,  20...40,  40...70,  70...120  mm.  Shlakli  chaqiqtoshning  donador 
tarkibi  xuddi  boshqa  turdagi  to‘ldirgichlardagidek,  bo‘shliqni  minimal  darajada 
ta’minlash uchun tanlab olinadi. Har bir fraksiyalardagi chaqiqtoshning minimal 
uyma  hajm  og‘irligi  1000  kg/m
2
  ni  tashkil  etadi.  Plastinkasimon  va  igna 
ko‘rinishdagi  dona  tarkibida,  %  hisobida:  kub  ko‘rinishida  15  dan  ko‘p 
bo‘lmasligi: yaxshilanganida 25; oddiyida 35 chaqiqtosh bo‘lishi kerak. 
Bundan  donning  uzunligi  uch  va  undan  ortiq  marta  kengligidan  yoki 
qalinligidan katta.