Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

6.1-расм.Норуда тоғ жинс-ларидан 
олинадиган йирик  
ва майда тўлдирувчилар 
 
Masalan,  nuragan  jinslardan  chaqiq  tosh  ishlab  chiqarishda  qoldiq  cho‘kindilar 
hajmi 25 % gacha, cho‘kindi jinslardan esa 45 % gacha cho‘kindilar hosil bo‘ladi. 
Sement  changi  sement  ishlab  chiqarishda  yupqa  dispersli  mineral  ma- 
teriallarni  qayta  ishlashda  hosil  bo‘ladi.  Sement  korxonalaridagi  sement 
changining miqdori ishlab chiqariladigan mahsulot hajmining 30 % gacha qismini 
tashkil qiladi. Ularning tarkibida 20 % gacha klinkerli minerallar mavjud bo‘ladi. 
Changning tarkibi kuydirish xumdonlarining hiliga, qo‘llaniladigan hom ashyoning 
turi va xossalariga bog‘liq bo‘ladi. 
Ishlatilishga  yaroqli  har  hil  disperslikka  ega  bo‘lgan  changlar  turli  hil 
materiallarni (ohak, keramzit va x. k) ishlab chiqarishda ham hosil bo‘ladi. 
Asbestotsement  buyumlarni  ishlab  chiqarishda  hosil  bo‘ladigan  chiqindilar 
quruq  va  ho‘l  hillarga  bo‘linadi.  Quruq  asbestotsement  chiqindilariga 
asbestotsement  changi,  mayda  siniqlar  hamda  qipiqlar  kiradi.  Ikkinchisiga  suv 
bilan  tozalash  uskunalaridagi  qoldiq  asbestotsement  cho‘kindilari  kiradi.  Ho‘l 
chiqindilar  asosan  gidratlangan  va  karbonizatsiyalangan  sement  zarralari  hamda 
mayda  asbest tolalari  aralashmasidan iborat bo‘ladi.  Ularning quritilgan  holatdagi 
zichligi 250...300 kg/m
3
, issiq o‘tkazuvchanligi 0,052...0,064 W/ (m 
0
C). 
Sopol  va  shisha  materiallar  ishlab  chiqarishda  katta  miqdorda  kul  va  mayda 
dispersli  changlar  va  boshqa  chiqindilar  hosil  bo‘ladi.  Ushbu  chiqindilar  ham 
ishlatishga yaroqli hom ashyo hisoblanadi.