Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»


Qo‘llaniladigan  ta'lim  texnologiyalari



Download 5,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet120/176
Sana31.12.2021
Hajmi5,57 Mb.
#252778
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   176
Bog'liq
2 5451824292025077351

Qo‘llaniladigan  ta'lim  texnologiyalari:  kompyuter  texnologiyalari  (grafiklardan, 
testlardan  foydalanish),  klaster,  besh  minutlik  esse,  ko‘rgazmali  ta'lim  metodlari  (  namoyish, 
illyustratsiya, videousul, slaydlar); 
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan pedagogik metod turlari: 

Aqliy hujum, klaster, besh minutlik esse,  blits-so‘rov. 
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan texnik vosita turi: 

Ko‘rgazmali qurol 

Proektor 

Slayd 

Tarqatma material 
14-mavzu (2 soat). 
Yoqilg‘i tarkibli chiqindilar. 
Reja: 
1.  Yoqilg‘i va energetika sanoati chiqindilari materiallari 
2.  Shlak va kullar 
Tayanch  so‘z  va  iboralar:  energetika  chiqindilari;  glinozem,  kremnezem;  argillitlar, 
alevrolitlar, qumtoshlar. 
 
Yonilg‘i tarkibli mahsulotlar sirasiga qazib olishda qattiq yonilg‘ini boyitish va yoqishda 
paydo bo‘ladigai chiqindilar ko‘rnishidagi mahsulotlar kiradi. Tosh va kulrang ko‘mirlar qattiq 
yonishining asosiy turlari hisoblanadi. Ko‘mirlarni qazib olish va boyitishda shaxta va ochilgan 
jinslar, ko‘mirni boyitish chiqindilari yordamchi mahsulotlar bo‘lib xizmat qiladi. 
Kurilish materiallarini ishlab chiqarishda foydalanish uchun eng kam o‘zgaruvchan tarkib 
va  xususiyatlarta  ega  bo‘lgan  ko‘mirni  boyitish  chiqindilari  katta  qiziqish  uyg‘otadi.  Ular  turli 
xilda  mavjud:  argillitlar,  alevrolitlar,  qumtoshlar  va  b.  Boyitilish  jarayonida  ajralib  chiqmagan 
ko‘mir  tarkibi  20%ga  etishi  mumkin.  Ko‘mirning  boyitilish  chiqindilari  asosan  8...80  mm. 
bo‘laklar ko‘rinishida bo‘ladi. 
Koksokimyo  ishlab  chiqarish  korxonalaridagi  asosiy  qayta  ishlab  chiqarishdan  keyin 
namligi 30%gacha bo‘lgan va 0,14 mm.dan kamroq o‘lchamdagi bo‘lakchali shlamlar, o‘lchami 
3 mm li yonilg‘idan iborat shaxta jinslari, shuningdek yirik turdagi bo‘laklardan iborat qoldiqlar 
ko‘rinishidagi mahsulotlar qoladi. 


Tosh ko‘mir konlariga to‘g‘ri keladigan bo‘sh jinslar yonishining maxsuli bo‘lib yongan 
jinslar hisoblanadi, Gliejlar-ko‘mir qatlamlarida yer qa’ridagi yerosti olovlarda pishirilgan loy va 
loy-qumlik  jinslar  hamda  chiqindi  sifatdagi  yonib  ketgan  shaxta  jinslari  ularning  turlari 
hisoblanadi. 
Tabiiy  yongan  jinslarning  zaxiralari  mamlakatimiz  turli  hududlarida  keng  tarqalgan. 
Ularning  xaqiqiy  zichligi  2,4...2,7  g/sm  o‘rta  zichligi  —    1300...2500    kg/m  ,    siquvga 
chidamliligi-20..60  Mpa    ni  tashkil  etadi.  O‘zlarining  asosiy  fizik  va  kimyoviy  xususiyatlari 
bo‘yicha ular 800...1000 S da kuydirilgan loylarga  yaqin turadi.  Yongan jinslarning kimyoviy-
mineralogik tarkibi turlicha, ammo ular uchun degidratlashtirilgan  loylik minerallarning radikal 
ko‘rinishdagi faol glinozemlarning yoki faol glinozem, kremnezem va  temirli birlashmalarning 
mavjudligi  umumiy  hisoblanadi.  Kul  va  Shlaklardan  farqli  ravishda  yongan  jinslar  qariyb 
shishalik  kompopetlardan  tarkib  topmagan  va  yuqori  sorbsion  imkoniyati  bilan  farqlanadi. 
Yonmagan  yonilg‘i  tarkibi  2...3%ni  tashkil  etadi,  chiqindili  yongan  jinslarda  esa  u  yanada 
ahamiyatliroq bo‘lishi mumkin. 
Qattiq  turdagi  yonilg‘ilarni  issiqlik  elektrostansiyalarning  qozonlarida  yondirilganida 
chang  ko‘rinishdagi  qoldiqli  kul  va  bo‘lakli  Shlaklar  yuzaga  keladi.  Ular  yonilg‘i  mineral 
qismining  yuqori  haroratli  (1200..  1700  °S)  qayta  ishlanishining  mahsuli  hisoblanadi.  Yoqilgi 
o‘txona pamjaralar ustida qatlamda mayda bo‘lak ko‘rinshida yoki chang ko‘rinishidagi holatda 
kuydiriladi.  Chang  ko‘rinishdagi  kuydirilishda  kullarga  yuqori  haroratda  ishlov  berilgan.  Ular 
qiyosiy  bir  xil  kimyoviy  tarkibi  va  yonmagan  yonilg‘ining  ahamiyatsiz  qismdagi  tarkibga  ega 
bo‘ladi. Kulning ayrim qismlari o‘choq trubalarida, qozon devorlarida o‘tirib qoladi, lekin uning 
asosiy qismi tutunli gazlar bilan chiqib ketadi bunkerlarda ushlanib qoladi va u yerda suv oqimi 
yoki  pnevmotransport  orqali  yuvilib  ketadi.  Faoliyat  ko‘satayotgan  ko‘nlab  IESlarida  kulni 
chiqindilarga chiqarish uchun gidrosiquv tizimi qo‘llaniladi. 
Shlaklar  —  yonilg‘ining  bo‘laklab  yoninishida  hosil  bo‘ladigan  asosiy  chiqindilar 
hisoblanadi. Chang ko‘rinishdagi kuydirilishda Shlaklar paydo bo‘lishi kul miqdorining 10...25% 
ni  tashkil  etadi.  Shlaklar  ayrim  bo‘lakchalarning  o‘txona  panjaralarida  1000  U  dan  yuqori 
haroratda pishirilishi yoki yonilg‘ining ertiltan mineral qismining 1300° S dan yuqori haroratda 
sovutilishi natijasida hosil bo‘ladi. 
Qattiq  yonilg‘ining  yondirilish  jarayonlarining  jadalashtirilishi  va issiqlik energetikasida 
ko‘p kulli ko‘mir turlari va slanetslardan foydalanilishga    o‘tilishi    munosabati    bilan    suyuq    
Shlak yig‘uvchi o‘txonalarni  qo‘llash istiqbolli hisoblanadi.  Mineral  eritmani  suv orqali      tez       
sovutilishi              natijasida              shakllangan              issiqlik  ganullashtirilgan  shlaklar  energetika 
o‘txonalarining  suyuq  shlak  yig‘ish  maxsuli      hisoblanadi.      Suyuq      shlak  yig‘ish    havoning   
700oS   xarroratda isitilishi  yoki  yoqilg‘i  mineral  qismini  unga  flyusni  qo‘shish bilan eritish 
xarakatining tushirilishi orqali ta’minlanadi. 
Kuldan    farqli    o‘laroq,    yuqori    haroratda    hosil    bo‘ladigan  Shlaklarda, qariyib 
yonmagan yoqilgi bo‘lmaydi  hamla katta birxillik bilan farqlanadi. 
Shlak    gidravlik    yoki    quruq    vosita    orqali      chiqarib    tashlanadi.  Hozircha  keng  
tarqalgan gidravlik uslubda kul va Shlaklar aralashib ketadi. 
Kul-chiqindi  asosan  5...  100  mkm.  o‘lchamdagi  zarrachalardan  tashkil  topgan  nozik 
dispeprs  materialdan  iborat.  Uning  kimyoviy-minerologik  tarkibi  yondiriladigan  yoqilgining 
mineralogik  qism  tarkibiga  to‘g‘ri  keladi  Masalan,  tosh  ko‘mirning  yonishida  kul  kvars 
qumining  dispersli  zarrachalarini  qamrab  olgan  pishgan  loy  moddani  o‘zida  ifoda  etadi. 
slanetslarning   yonishida-gips   va   qum   aralashmali   mergellar.   yoqilg‘i mineral qismining 


yondirilishida  loy  modda  degidratatsiyalanadi  va  past  asosli  alyuminatlar  va  kalsiy  silikatlari 
hosil bo‘ladi. 

Download 5,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   116   117   118   119   120   121   122   123   ...   176




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish