Jizzax davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

K=Q_erish *n/ Δt (2)
Bu yerda Qerish - ma’lum bo’lgan tuzning erish issiqligi, n – tuzning mol
miqdori, Δt – tuzning erishi natijasida tajribada topilgan kalorimetrdagi
temperatura o’zgarishi.
Kaliy nitrat uchun 18⁰C dagi erish issiqligi:
Q_eish = -35,62*103 j/mol = -8,52 kkal/mol .
Ishning borishi.
Tajriba. Tuzning gitratlanish issiqligini aniqlash uchun 1 mol suvsiz tuz va
uning kristallgidratining erish issiqligini aniqlash lozim. Ularni topish uchun aniq
tuz massasining erishidagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi. Erish issiqligini
topishda (2-formula) kalorimetr doimiysi ishlatilganligi tufayli suv miqdori barcha
tajribalarda kalorimetr doimiysini aniqlagandek massada, ya’ni 300 g olinishi
kerak. Taxminan 8 g maydalangan mis kuporosi o’lchab olinadi va uni probirkaga joylashtiriladi. Olingan tortimda qancha suvsiz tuz a (g) va suv b bo’lishi hisoblab topiladi. Oldindan o’lchangan stakanga 300 g suv quyiladi va yana 0,1 g gacha aniqlikda o’lchanadi. Mis kuporosining erishi issiqlik yutilishi bilan borganligi uchun Bekman termometridagi simob ustunini shkalaning yuqori qismiga moslanadi. Tuzli probirka idish qopqog’iga o’rnatiladi. Dastlabki, asosiy va so’nggi bosqichdagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi hamda grafikdan tuz erishida kuzatilgan temperatura o’zgarishi topiladi. Kukun holidagi 9-10 g mis kuporosi chinni tigelda suvsiz oq kukun hosil bo’lguncha aralashtirib turgan holda qizdiriladi. Olingan oq kukun darhol probirkaga solinadi va rezina tiqin bilan mahkamlanadi. Sovutilgandan so’ng a (g) ga teng bo’lgan suvsiz tuz tortib olinadi va yuqorida ko’rsatilganidek 300 g suvda uning erishidagi temperatura o’zgarishi aniqlanadi. Mis(II) sulfat erishida issiqlik ajralishini inobatga olib, Bekman termometridagi simob ustuni shkalaning pastki qismiga sozlanadi. Topilgan kalorimetr doimiysi K dan va tajriba natijalaridan suvsiz tuz va uning kristallgidratining erish issiqligi quyidagi formula bo’yicha hisoblab topiladi: