Jiyanmuratova G. S0TS10L0 I d I y

Sotsial vaqt - время сциальное - social time 
- Zimmelga 
ko‘ra, sotsial borliqqa xos xususiyat boiib, unda sotsial o‘zaro 
ta’sirlashuv shakllari sinxron yoki diaxron tarzda bir-biriga qanday 
nisbatda boiishi, ulaming tezligi, mavjudligi va taraqqiyotining 
konkret ritmlari qandayligi hisobga olinadi.
Sotsial geometriya - социальная геометрия - social
geometry -
Zimmel tomonidan formal sotsiologiyada qoilanilgan 
yondoshuv. Unga ko‘ra, sotsial munosabatlar va voqyelik sotsial 
makon, oraliq, son va vaqt prizmasi orqali tadqiq etiladi.
Sotsial differensiatsiya - социальная дифференциация -
social differentiation 
- ijtimoiy taraqqiyot jarayonida sotsial 
butunlikning boiinishi, sinflar va sotsial guruhlar, shuningdek, 
individlar o‘rtasidagi farqlar.
2 2 0

---

Sotsial makon - социальное пространство - social space -
Zimmelga ko‘ra, konkret sotsial sub'ektlarning, ularga xos alohidalik 
va yaqinlik dialektikasini xarakterlovchi o‘zaro ta’sirlashuvni amalga 
oshiradigan soha.
Sotsial oraliq - социальная дистанция - social distance -
Zimmelga ko‘ra, sotsial makondagi o‘rniga mos ravishda predmet va 
hodisalar qadriyatlarining nisbiyligi.
Sotsial o‘zaro ta’sir - социальное взаимодействие - social
interaction 
- individning harakati bir vaqtning o‘zida boshqa sotsial 
subyetlar amalga oshirgan aks harakatlaming sababi va oqibati 
hisoblanadigan o‘zaro shartlangan sotsial ta’sirlashuvi tizimi.
Sotsial hayot - социальная жизнь - social life 
- insonlar 
o‘zaro 
munosabatlari, 
sotsial 
institut 
va 
tashkilotlar 
funksionallashuvining tartibga solingan tizimi.
Subyektiv madaniyat - субъективная культура - subjective
culture 
- Zimmelga ko‘ra, individlaming innovatsion mazmundagi 
moddiy va ma’naviy qadriyatlami ishlab chiqara olish qobiliyati, 
bunga ob'ektiv madaniyat hukmronligining oshishi to‘sqinlik qilishi 
mumkin.
22 1

---

E. DYURKGEYM SOTSIO LO G IK SISTEMASI
Reja:
1. Emil Dyurkgeymning hayoti va ijodi
2. Dyurkgeym sotsiologiyasining nazariy asoslari
3. «Sotsiologizm» ilmiy tadqiqot metodologiyasi sifatida
4. Dyurkgeymning sotsiologik qarashlari
5. Sotsial faktlarning asosiy turlari
6. Ijtimoiy birdamlik g‘oyasi
7. 0 ‘zjoniga qasd qilish muammosi
1. 
Emil Dyurkgeym Fransiyaning Epinal shahrida 1858-yil 
15-aprelda tavallud topgan. U qadim yahudiy dini peshvosining avlodi 
hioblanadi va u bu an'anani davom ettirish uchun tahsil ola boshlaydi, 
ammo ma’lum bir vaqtga kelib, voyaga yetganda bu ajdodlar 
merosidan voz kechadi. Vaqtlar o ‘tib uning dinga bo‘lgan qiziqishi 
diniy taraflama emas, ilmiy tomonlama ortib boradi. U nafaqat diniy 
mashg‘ulotlardan, balki shuningdek u umumiy ta ’lim va uning badiiy 
va estetik masalalariga e'tibor qaratishdan ham norozi bo‘la boshlaydi. 
U ijtimoiy hayotda yo‘l ko‘rsatishda zarur bo‘ladigan axloqiy 
prinsiplar va ilmiy metodlar doirasida tahsil olishga qiziqadi. U 
falsafadagi milliy nazariy ish faoliyatini rad etib, uning o‘miga 
jamiyatning axloqiy maslahal va ko‘maklariga hissa qo‘shishda 
yordam beradigan ilmiy mashg‘ulotlami o‘rganishga kirishadi. 
E.Dyurkgeym 
Oliy normal 
maktabiga kirish uchun Buyuk 
Lyudovikning Parijdagi litseyida kursda imtihonga tayyorlandi va 
1879-yilda maktabga qabul qilindi. Bu vaqtda Joffrs pansionida u 
fransuz sotsial