Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

4.Sport      mashg'ulotlarining      qonuniyatlari      va    jismoniy      tarbiya      umumiy  
tamoyllarmmg yuksak ko'rsatkichlarga intilishi. 
Sportda  ixtisoslashish  sportchining  har  tomonlama  rivoj-lanishini  inkor  etmaydi. 
Aksincha  organizmning  funktsional  imkoniyatlarini  umumiy  yuksaltirish,  jismoniy  va  ruxiy 
qobiliyatlarini  har  tomonlama  rivojlantirish  asosidagina  tanlangan  sport  turida  mumkin  qadar 
ko’proq  yutuqqa  erishiladi.  Sport  amaliyotidagi  butun  tajriba  ham,  nazariy  va  eksperimental 
tadqiqotlarning  juda  ko’p  ma’lumotlari  ham  ana  shuni  ta’kidlaydi  (A.N.Krestovnikov, 
G.V.Vasilev, N.G.Ozolin, L.P.Matveev, N.N.Yakovlev, X.Mittentsvey va boshqalar). 
Sport  yutuqlari  sportchining  har  tomonlama  taraqqiy  etganligiga  bog’liqligining  ikkita 
asosiy sababi bor. Birinchidan, organizmning ajralmas ekanligi - uning barcha a’zolari, sistema 
va funktsiyalari faoliyat va taraqqiyot jarayonida o’zaro uzviy bog’liqdir. Qaysi jismoniy sifat 
ko’proq, qaysinisi kamroq rivojlanishi zarur ekani, har qaysi sport turining o’ziga xos nisbatda 
bo’lsa-da,  biron  jismoniy  qobiliyatni  g’oyat  yuksak  darajada  rivojlantirishi  uchun  organizm 
funktsional  imkoniyati  umuman  yuksak  bo’lishi  shart,  ya’ni  har  tomonlama  rivojlanish 
jarayonidagina bunga erishish mumkin degan umumiy qonuniyat ham hamisha kuchda qoladi. 
Ikkinchidan,  turli  harakat  malakalari  va  mahoratlari  o’zaro  hamkorlikda  ishlaydi.  Sportchi 
tomonidan  o’zlashtirilgan  harakat  malakalari  va  mahoratlari  doirasi  qanchalik  keng  bo’lsa 
(albatta tanlangan sport turining o’ziga xos xususiyatlariga bog’liq bo’lgan ma’lum me’yorda) 
harakat faoliya-tining yangi formalarini yaratish va ilgari o’zlashtirilganlarini takomillashtirish 
uchun  shunchalik  qulay  asos  mavjud  bo’ladi.  Yangi  harakat  formalari  ilgari  tarkib  topgan 
formalar asosida paydo bo’ladi va ularning u yoki bu elementlarini o’z ichiga oladi. Xilma-xil 
harakat koordinatsiyalarini o’zlashtirish jarayonida bu yo’lda uchraydigan qiyinchiliklarni enga 
borish  natijasida  harakat  faoliyatini  yana  ham  takomillashtirish  qobiliyati,  trenirov-kalanish 
rivojlanishi yana ham muhimroqdir. 
Demak,  sportda  takomil  topishning  ob’ektiv  qonunlari  sport  mashg’uloti  chuqur 
ixtisoslashtirilgan jarayon bo’lishi bilan birga, xar tomonlama rivojlanishga olib kelishini talab 
qiladi.  Shunga  ko’ra  sport  trenirovkasida  umumiy  va  maxsus  tayyorgarlik  bir-biriga  mahkam 
qo’shib olib boriladi.  
Shu  narsa  muhimki,  umumiy  va  maxsus  tayyorgarlikning  organik  hamohangligi  faqat 
sport  takomillining  qonuniyatlariga  javob  beribgina  qolmay,  balki  hamma  narsa  insonni  har 
tomonlama  o’stirishga  qaratilgan  tarbiya  sistemasining  umumiy  qonuniyat-lariga  ham  mos 

---

 
 
 
 
119
keladi.  Shuning  uchun  umumiy  va  maxsus  tayyorgarlik  birligini  shaxsni  har  tomonlama 
rivojlantirishning  umumiy  printsipini  sport  mashg’ulotida  aniq  ifoda  etadigan  sport 
maktabining eng muhim printsipi deb qarash zarur.