Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi

Bazali mezotsikllarga - organizmni asosiy tizimlarni funktsional imkoniyatlarini ko’tarib, 
jismoniy  sifatlarini  tarbiyalash,  texnika-taktika,  va  psixologik  tayyorgarlikni  takomil-
lashtiriladi. 
Mashg’ulot  dasturi  -  har  xil  bajarilishi  bo’yicha  shiddatli  mashg’ulotlardan  katta 
yuklamalardan foydalangan xolda tuziladi, 
Tayyogarlik  nazorati  -  mezotsikllarida  sportchini  oldingi  mezotsikllarda  erishgan 
imkoniyatlari  sintez  qilinadi  yoki  integral  tayyorgarlik  amalga  oshiriladi.  Mashg’ulot 
jarayonida  ko’pincha  musobaqa  va  maxsus  tayyorgarlik  mashqlarini  musobaka  sharoitiga 
maksimal ravishda yakinlashtiriladi. 
Musobaqa  oldi  mezotsikllari  -  sportchini  tayyorlash  jarayonidagi  xatolarni  yo’qotishga 
texnik  imkoniyatlarini  takomillashtirishga  qaratilgan.  Bu  mezotsikllarda  asosiy  o’rinni 
maqsadga  muvofiq  ravishda  psixologik  va  taktik  tayyorgarlik  tashkil  qiladi.  Mezotsikl 
yuklamali va yuklamaning kamayishi bilan tuzilishi, bu esa o’z vaqtida adaptatsiya jarayonini, 
charchashga qarshi turishini samaradarok bajarishga olib keladi, 
Musobaqa  mezotsikllarini  soni  va  tuzilishi  sport  turini,  sport  taqvimini  xususiyati, 
sportchining  malakasi  va  tayyorgarlik  darajasi  bilan  aniqlanadi.  Tsiklik  xarakterdagi  sport 
turlarida, asosiy musobaqalar ko’pincha 1 oydan 2 oygacha davom etadi, bunda bir yoki ikkita 
musobaqa mezotsikli ishlatiladi, sport o’yinlarida asosiy musobaqalar 6 - 10 oy davom etadi. 
Bu  vaqt  ichida  5  -  6  ta  musobaqa  mezotsikli  boshqa  mezotsikllar  bilan  almashtirilgan  holda 
o’tkazilishi mumkin. 
Mikrotsikl  va  mezotsikllarni  qo’shib  olib  borish  -  mezo-tsiklni  oldiga  qo’yilgan 
vazifasiga qarab, uning ichiga vositalari va yo’nalishi bo’yicha, 
- tayyorgarlikni ayrim tomonlarini: 
- integral tayyorgarligini amalga oshirishni: 
-  katta  yuklamadan  keyin  o’tadigan  adaptatsiya  jarayonini  tikla-nishiga  sharoit  yaratishni  o’z 
ichiga oladigan mikrotsikllar kiradi. 

---

 
 
 
 
111
Mikrotsikllar  ichida  ko’rganimizdek  organizmning  funktsi-onal  imkoniyatlari  tiklanishi 
bir  necha  kungacha  davom  etishi  mum-kin  edi.  Uning  uchun  keyingi  mikrotsikl  oldingi 
yuklamadan qolgan charchashning hisobiga organizmni qayta tiklashga qaratilgan bo’lishi ham 
mumkin.  Malakali  sportchilarni  hozirgi  kundagi  mashg’ulotlaridagi  qizg’in  payti  alohida 
mikrotsikllar  yuklamani  kutilishi  orqali  bir  mikrotsikldan  2  -  mikrotsiklga  charchashni  ortib 
borishi bilan xarakterlanadi. 
Bu  esa,  organizmni  funktsional  tizimiga  va  texnikani  mus-tahkamligiga  yuqori  talab 
qo’yadi.  Mikrotsikllardagi  yuklamani  umumiy  summasi  ko’p  yillik  tayyorgarlik  davriga 
bog’liq.  Ko’p  yil-lik  tayyorgarlikda,  bazali  mikrotsikllar  ichidagi  xaftalik  mikro-tsikllar 
yuklamasini umumiy summasini birlashishi amalga oshiri-ladi. 
Mikrotsikllarni  har  xil  tiplari  ularning  yuklamasini  umumiy  summasini  ko’p 
xususiyatlarini  ham  mezotsiklni  tipi  bilan  aniqlanadi  haftalik  mikrotsikllarni  umumiy 
summasini  har  xil  mezotsikllar  tipida  birlashtirish  yuqori  klassifikatsiyali  sportchilar 
tayyorgarligi uchun ham qo’llaniladi (Platonova V.N.)