Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

Uchinchi davr 
–
jismoniy tarbiya haqidagi nazariy bilimlarni inte
nsiz
to’planishi, uygonish 
davridan XIX asrning oxirigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. Inson tarbiyasi, uni o’qitish, 
davolash haqidagi fanning rivojlanishi filosoflar, pedagog va vrachlarning jismoniy tarbiya 
muammo-lariga e’tibor qila boshlashlari davri, jismoniy tarbiyaning mohiyati haqidagi falsafiy, 
pedagogik va tibbiy ma’lumot-larning, bilimlarining vujudga kela boshlagan davri. Bu ma’lumotlar 
hali turlicha, chunki, ko’pincha o’sha davrda musta-qilroq sanalgan filosofiya, pedagogika, 
meditsina fanlari tarkibida voyaga etar edi. Yo’l-yo’lakay, ammo zarur bo’lgan darajada bunday 
ilmiy fanlarning vakillari ko’pincha o’z muammolarini jismoniy tarbining rolini hisobga olmay hal 
qilish mumkin emasligini tushuna boshladilar. Yangilanish davridayoq pedagog-gumanistlar va 
hayoliy sotsialistlar jismo-niy tarbiyada bir butun tarbiyaning majburiy qismlardan biri deb qaray 
boshladilar. 
Jumladan, shvetsariyalik demokrat pedagog I.G.Pestalotsii tomonidan (1746-1827) bolalar 
harakat qobiliyatini rivojlan-tirish uchun tuzilgan jismoniy mashqlar tizimida bo’ginlar (sustavnaya) 
gimnastika umumiy pedagogika nazariyasi ichida alohida o’rinni egallaydi. XVIII asrda anatomlar 
tomonidan jismoniy mashqlar «biomexanika»si bo’yicha izlanishlar olib borildi, 19 asrda esa 
jismoniy tarbiya haqida ilmiy- nazariy ishlar vujudga keldi.
Jamiyat hayotida jismoniy tarbiyaning roli tarbiyaning 
sinfiy xarakterga
ega ekanligi ilmiy 
asoslandi. Tarbiyaning mazmuni ochildi va unda jismoniy tarbiyaning o’rni hamda shaxsni har 
tomonlama rivojlantirish yo’llari aniqlandi. 

---

63 
Aynan shu davrda jismoniy tarbiya nazariyasiga asos solindi deb hisobga olinib, shu soha 
bo’yicha ilmiy farazlar va bilimlar to’planishi orqali mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi.