Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

 Mavzu. Fan bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish usullari.

---

132
Ilmiy maqsadda tuzilgan turli xil 
anketalar
ham 
hujjat materiallari 
bo’lib xizmat qilishi 
mumkin. Tuzilgan savollarga “ha” va “yo’q” deb javob berish ham ko’p xulosalarga olib 
keladi.
Pedagogik kuzatish ilmiy tadqiqot usuliyati 
Tadqiqotchi qo’llayotgan bu usuliyatning ijobiy tomoni shundaki, izlanuvchining o’zi 
tadqiqotda aynan ishtirok etmaydi. Hayotdagi kuzatishdan farqli o’laroq, bu usuliyat kuzatish 
predmetini aniq o’rganadi, kuzatilayotgan va undan aniqlangan dalillarni tezlik bilan hisobga 
oladigan tizimni ishlab chiqishi va uni izlanishda qo’llashi oson kechadi. Maxsus 
bayoennomalar, yozuvdagi shartli ifodalagichlar va tadqiqotni osonlashtiradi. Barcha ilmiy 
kuzatishlar natijasi kuzatuvchi-ning shaxsiy qobiliyatigagina bogliq bo’lmasligi lozim, chunki 
o’rganilayotgan dalillar, ularni natijalari ko’pchilikda turlicha fikr hosil bo’lishiga olib keladi. 
Bu usuliyatning qulay tomoni shundaki, bir vaqtni o’zida bir necha kuzatuvchi bir ob’ektni 
kuzatishi va natijalarni solishtiriladi. Bunda ayrim apparatlar o’sha harakatning bajarilishini 
qayta takrorlashi yoki tadqiqot o’lchoviga qarab uni foto, kinospyomka, video, magnit tasmasi 
yozuvi va boshqalar) orqali kuzatish lozim bo’lgan xulosalarni qiladi. Bunday xulosalar 
ob’ektiv bo’ladi. Uni ijrosidagi kamchiliklar yoki yangiliklarni takroriy ko’rish imkoni bor. 
Lekin qator sport turlari, harakat faoliyati va harakat aktini baholashda baxslar, munozaralar 
qilishga to’gri keladi. Xulosalar sub’ektiv bo’lib yakuniy xulosa natijasiga salbiy ta’sir qilish 
hollari ham uchraydi. 
Hozirgi zamon jismoniy tarbiya nazariyasi harakatlarni ijrosi bajarilishidagi ayrim 
dalillar va ular haqidagi xulosalarda noaniqlikga yo’l qo’yilishi mumkin. Masalan, badiiy 
gimnastika, akrobatika, suvga sakrash, figurali uchish va boshqalarda harakatni ifodalanishi 
bayoni faqat ko’z bilan baholanadi. Qator hakamlarning har qaysisi o’z fikrini o’zicha bayon 
qiladi, umumiy xulosa shunga qarab chiqariladi. Bunday kuzatish usuliyati tadqiqotchi yoki 
kuzatuvchida o’ta kuchli salohiyatni talab qiladi. 
Keng tarqalgan, aniq hisobga olish usuliyatlaridan biri 
xronometrlashdir
. «Xrono»-vaqt, 
«metr» ulchov demakdir. Bunda harakatni bajarish uchun sarflangan vaqtga qarab natija tahlil 
qilinadi. Masalan, 800 metrga yugurishda har bir 100 metr uchun sarf bo’lgan vaqt yoki darsni, 
trenirovka mashgulotining boshidan oxirigacha zichlikni aniqlash maqsadida xronometrlash 
mashgulotning asosiy vaqtini samarasiga baho berish uchun foydalaniladi.