Jismoniy tarbiya

Qon  plastinkalari  -trom botsitlar  qon  elem entlarining  shakli 
jihatdan  eng  kichigidir.  Ularning  shakli  turlicha:  dum aloq,  duksim on 
bo‘ladi. 
Qon 
plastinkalari 
ilikdagi 
g igant 
xujayralardan- 
megakoriotsitlardan  hosil  bo‘ladi.  Ularni  so n ilm m   3  300  000  dan 
400 000  gacha  bo‘ladi.  Trombotsitlar  qon  ivishida  ishtirok  etadi.  Qon 
oqishini  to ‘xtatish  va  ivishini  ta ’minlashda trom botsitlarni  12  omili  bor 
bo‘lib,  tarkibidagi  serotonin  orqali  to‘xtatadi.  T rom botsitlarning  soni 
mushak ishida bir necha  bor ko‘payadi

---

Trom botsitlarning tarkibida temir,  mis  va  nafas  olish fermentlari 
topilgan.  Balki  trom botsitlar  ham   organizmga  kislorod  tashishi mumkin. 
Q on elem entlari  asosan taloqda  va jigarda parchalanadi.
Qon  bilan  lim fa  organizm ning ichki  muhitini  tashkil  etadi.  Qon 
organizm da  ju d a  m urakkab  vazifalarni  bajaradi,  ulardan  eng  muhimi 
quyidagi lar:
1.  Ovqat  m oddalari  ichaklarda  hazm  bo‘lib,  qonga  o ‘tadi,  qon 
esa  ovqatni  hazm  b o ‘lishi  natijasida  sodir  bo‘lgan  moddalarni  to'qim a 
va  hujayralarga yetkazib beradi.
2.  T o ‘qima  va  hujayralarda  yuz  beradigan  modda  almashinuvi 
natijasida  karbonad  angidrid,  sut  kislotasi  va  boshqa  tashlandiq 
m oddalar  hosil  b o ‘ladi.  Hosil  b o ‘lgan  moddalar  qonga  o ‘tadi  va  qon 
orqali  chiqaruv  organlariga  olib  boriladi.  Chiqaruv  organlari  esa  bu 
m oddalarni tashqariga chiqarib yuboradi.
3.  Qon  o ‘pkada  kislorodga  to‘yinib  uni  hujayralarga  tarqatadi 
(eritrotsetlar orqali).
4.  Ichki  sekresiya  bezlarida ishlab chiqiladigan garmonlar qonga 
o ‘tib,  qon  orqali  turli  organlarga  boradi  va  shu  tariqa  organlarning  bir- 
biriga ta ’sir etishi ta ’m inlanadi.
5.  Qon  elem entlari  organizmga  tushgan  yod  va  zararli 
m oddalarga, 
yuqum li 
m ikroblarga  qarshi 
kurash 
olib 
boradi 
(leykotsitlar).  Qonni  organizm ni  bunday  himoya  qilish  faoliyati 
organizm da  ishlab  chiqiladigan  maxsus  oqsil  moddalarga  ham 
bog‘liqdir,  lar  organizm ga  tush g an   yod  moddalarni,  mikrob  viruslarini 
parchalash va o ‘ldirish xususiyatiga ega.
6.  Qondagi  (eritrotsitlar)  oziqa  moddalar,  cho‘nonchi:  kislorod, 
suv,  tu z  va  boshqa  m oddalar  hujayra  hamda  to ‘qimalarning  ishlashi 
uchun  m uvofiq  sharoit yaratib  beradi.
7.  Qon  tana  haroratini  turg‘un  qilib  tutishda  ham  katta  rol 
o ‘ynaydi.  Qon  tom irlarida  aylanib  yuradigan  qon  teri  orqali  issiqlikni 
tashqariga  chiqarib  turadi  va  shu  yo‘l  bilan  tana  harorati  muvozanatini 
ta ’minlaydi.