Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

Sinovlar o‘tkazish metodikasi. Tekshiruvdan o‘tkazilayotgan kishining o‘tirgan holatida 10 sekund oraliq bilan (3-4 marta) arterial bosimi o‘lchanadi. Shundan so‘ng berilgan ish bajariladi. Ish bajarilgandan so‘ng u o‘tiradi va uning 10 sekund
davomidagi pulsi, arterial bosimi o‘lchanadi va dastlabki birliklarga qaytguniga qadar pulsini o‘lchashda davom etiladi. Agar pulsi 3 daqiqa davomida tiklanmasa, uni hisoblash to‘xtatiladi. Yurak-qon tomiri funksional sinovlarini baholash pulsi
arterial bosimi o‘zgarishi ko‘rsatkichlari bo‘yicha hamda toliqishi tashqi ko‘rinishlari bo‘yicha o‘tkaziladi.
Eng keng tarqalgan testlar takroriy maxsus nagruzkalar beruvchi testlar. Takroriy zo‘riqishlar berish testlar jadvalida ko‘rsatilgan. Mashqlar bajarishdan oldin tinch holatda, o‘tirgan holda tekshiriluvchining pulsi, arterial qon bosimi, nafas olish chastotasi aniqlanadi. Razminkadan keyin birinchi mashq bajariladi, mashq tugagach puls, arterial qon bosimi va nafas olish chastotasi yana aniqlanadi. Har tekshiruvdan so‘ng sportchi yana mashqlarni takrorlaydi. Takroriy mashqlar bajarish testlarni sport natijalarini va mashqlarga moslanishni solishtirib shifokor va trener birgalikda baholaydi. Sport natijalari vaqt ko‘rsatkichlari va maxsus ish bajarish ko‘rsatkichlarini solishtirish asosida baholanadi.
Mashqlarga moslanishi pulsni, nafas olish chastotasini, arterial qon bosimining o‘zgarishlariga va tiklanish davriga asoslanib baholanadi. Moslanish yaxshi darajada bo‘lsa, javob reaksiya kuzatiladi, dam olish davrida hamma ko‘rsatkichlar tez tiklanadi, maxsus ko‘rsatkichlari galdan-galga mustahkamlanadi. Yomon moslanishda atipik reaksiya ro‘y berishi mumkin. Takroriy mashqlarga 5 variant javob reaksiyalari kuzatiladi.
Birinchi variant: sport natijalari baland va turg‘un, mashqlarga moslanish yaxshi dam olish davrlarida tez tiklanadi. Bunday javob reaksiya maxsus tayyorgarligi balandligini ifodalaydi.
Ikkinchi variant: maxsus natijalari va moslanishi o‘rta darajada. Bu variant qoniqarli chiniqishini ifodalaydi.
Uchinchi variant: maxsus natijalar dam ko‘tariladi, dam pasayadi. Yurak-qon tomir sistemasining ko‘rsatkichlari shu bilan birga o‘zgaradi. Kerakli vaqt davomida sportchi organizm funksiyalarini zo‘r g‘ayrat bilan tuta olmaydi. Bu hol jismoniy tayyorgarligining yetarli darajada emasligini ifodalaydi.
To‘rtinchi variant: galdan-galga maxsus natijalari va mashqlarga moslanishi yomonlashadi. Dam olish intervallarida tiklanmaydi. Bunday variant jismoniy tayyorgarligi past sportchilarda uchraydi.
Beshinchi variant: natijalari galdan-galga saqlanadi, moslanish ko‘rsatkichlari yomonlashadi. Bunday variant sportchining yetarli darajada chiniqmaganligini ifodalaydi. Takroriy zo‘riqishlar sinamalari trenirovka protsessining to‘g‘ri uyushtirilishini baholashga yordam beradi. Qiz va o‘g‘il bolalar jismoniy sifatlarining ko‘rsatkichlari. Sportga tanlashda bolalarni biologik yetilishiga ahamiyat berishi lozim.