Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari

Jismoniy tarbiya majmualarining tuzilish tamoyillari.
Ishlab chiqarish badantarbiyasining tarkibi uning vazifasiga (shakliga) va ish faoliyatining xarakteriga bog‘liq hamda ular alohida majmualar ko‘rinishida birlashtirilgan jismoniy mashqlarning u yoki bu turiga qarab tanlanadi. Mehnatning kasb xususiyatarini bilgan holda jismoniy mashqlarning u yoki bu turiga qarab tanlanadi. Mehnatning kasb xususiyatlarini bilgan holda jismoniy mashqlarning tananing ma’lum tizimlariga va funksiyalariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan, mehnat unumdorligini oshiradigan turlari tiklanadi.
Bunda sog‘lomlashtirish masalalarini yaxshilab, mehnat unumdorligini oshiradigan turlari tanlanadi. shug‘ullanuvchilarning funksional imkoniyatlari tanlangan jismoniy mashqlarga mos tushishi uchun ularning yoshi, jinsi, sog‘lig‘i va jismoniy rivojlanishi hisobga olinadi. Ishlab chiqarish gimnastikasi kompleksga qaratiladigan mashqlar ko‘pgina kasblar uchun odatdagi mashqlar hisoblanadi: qo‘l va oyoq mushaklarini mustahkamlaydigan va rivojlantiradigan “Cho‘zilish” mashqlari; mushaklarni bo‘shashtiradigan egiluvchanlikni saqlaydigan va riojlantiradigan qomatni yaxshilaydigan, yurak-tomir tizimini mustahkamlaydigan va nafas ishini yaxshilaydigan, harakatlarni bir-biriga moslashuvini takomillashtiradigan, har tomonlama ta’sir ko‘rsatadigan mashqlar.
Jismoniy mashqlar majmualari har bir ish sharoitini hisobga olib konkret holatda belgilanmog‘i kerak. Masalan: kasb uzoq vaqt egilib ishlashni taqozo qiladigan kishilar, umurtqa pog‘onasini to‘g‘rilaydigan va orqa mushaklarini mustahkamlaydigan mashqlar bilan shug‘ullanishlari lozim. O‘tirib ishlashga qorin bo‘shlig‘i a’zolari, chanoq va oyoqlarda qon dimlanish hodisalarining oldini olish uchun oyoqlar va gavda uchun mashqlar bajariladi.
Tik turib ishlash natijasida oyoq tomirlarida qon dimlanib qolishidan tashqari mushaklari ham charchaydi. Shu sababli qon aylanishini yaxshilaydigan mashqlar qatorida mushaklarni bo‘shashtiruvchi mashqlar ham tayinlanadi. Bunday mashqlar ayniqsa statik ishni bajarishda toliqqan mushaklarni tez dam olishni ta’minlaydi.
Shu sababli ulardan boshqa hollarda ham foydalaniladi. Ish jarayonida anchagina harakatchanlikni talab etadigan kasb egalari uchun harakatlarini bir-biriga moslashtiruvchi, mushaklarni bo‘shashtiruvchi va cho‘zilish mashqlari muhim ahamiyatga ega. Mashqlar shunday tanlanish kerakki, asosiy jarayonni bajarishda ishga jalb etilmaydigan mushaklar ishga solinishi kerak.
Miyaning ishlashini talab etadigan va odatda kam harakat qilishdan iborat bo‘lgan aqliy mehnatda iloji boricha ko‘proq mushak guruhlarini ishlatadigan mashqlarni kiritish zarur.