Jismoniy tarbiya darsini boshlang`ich. Kamalatdinov

Muntazamlilik printsipi harakatga o`rgatish rejalashtirilgan materialni qator 

mashg`ulotlarda  ko`proq  qaytarish  talabini  qo`yadi.  Mavzu    o`zlashtirilgandan 

so`ngina  boshqa  vazifaga  o`tiladi.  Kichik,  o`rta  va  katta  maktab  yoshdagilar  bir 

yoki  bir  necha  darsni  (yoki  trenirovkani  mashg`ulotini)  qo`yib  yuborishi,  ularda 

tizimli  qatnashmasligi,  ta`lim  jarayoniga  salbiy  ta`sir  ko`rsatadi  va  o`zlashtirish 

jarayonini cho`zilishiga sabab bo`ladi. 

Talablarni  asta-sekinlk  bilan  oshirish  printsipi  harakatga  o`rgatishda 

bajarilayotgan  mashqni  asta-sekinlik  bilan  qiyinlashtirish,  yuklama  me`yoriga 

nisbatan  kerak  bo`lgan  talablarni  qo`yish,  nerv-muskul  jarayonida  qoordinatsion 

o`zgarishlar sodir bo`lishi bilan bog`liq qoidalarga rioya qilishni taqazo etadi. I-III 

sinflarda  bajariladigan  harakat  turlarini  tez-tez  o`zgartirish  maqsadga  muvofiqdir. 

Mashq  bajarayotganda  zo`riqqan  muskul  navbatdagi  muskullarga  nisbatan  dam 

berishi  amaliyotdan  ma`lum.  Muskullarni  5-8  sek  oshiq  zo`riqqan  holda  tarang 

ushlab turish bu yoshdagilar uchun tavsiya etilmaydi. Mashqni bajarish va urinish 

oldidan  o`quvchini  ko`p  kuttirish  tavsiya  qilinmaydi.  Navbat  kutish  tik  turishdan 

iborat  bo`lmay  asosiy  harakatni  bajarishda  ishtirok  etmaydigan  boshqa  muskul 

guruhlari uchun zo`riqish beradigan harakatlar bilan almashtirilishi, qorin, ko`krak, 

---

 

48

bel muskullarini rivojlantiradigan, normal nafas olish malakasini shakllantiradigan 

mashqlarni bajarish tavsiya qilinishi ham mumkin. 

Mashq  usuliyatini  o`smirlarga  qo`llar  ekanmiz  diqqatni  gavdani  to`g`ri  tuta 

bilish,  ratsional  ritmda  nafas  olish  (ayniqsa  yurish  va  yugurish  mashqlari)ga 

qaratishimiz  zarur.  V-IX  sinfdagilar  ko`rganini  ilib  olish  qobiliyatiga  ega 

bo`ladilar.  har  bir  harakatini  tez  o`rganadilar.  Ularda  ayniqsa  engil  atletika 

mashqlariga  qiziqish  katta  bo`ladi.  Mashqlarni  bajarishda  aynan  o`sha  mashqni 

nimasiga kuch sarf qilish yoki mashqdan so`ng mashqni bajarish uchun zo`riqgan 

muskulni  bo`shashtirishni  bilishga  o`rgatish,  chiroyli,  yuqori  darajali  kuch 

sarflagandagidek harakatlarni bajarishga o`rgatish kerak bo`ladi. 

Yuqori  sinfdagi  bolalarda  jismoniy  mashqlarni  ko`proq  kuch  talab 

qiluvchilarini,  chidamlilik  va  boshqa  jismoniy  sifatlarni  rivojlanishiga  olib 

keladiganlarini berish tavsiya qilinadi.