Jismoniy madaniyat

«lider»  va  «rahbar»  tushunchalari 

o`rtasidagi  farqlar  haqida  gapirish  mumkin.  B.D.Parigin  bu  ikki  tushunchani  farqlab 

shunday yozadi: 

 

lider  -  guruhdagi  shaxslararo  munosabatlarni  boshqarsa,  rahbar  -    shu 

guruhdagi rasmiy munosabatlarni boshqaradi; 

 

 liderlik kichik guruhlardagina  xos bo`lgan  hodisa  bo`lsa,  rahbarlikning haq-

huquqlari katta guruhlar doirasida ham sodir bo`lishi, amalga oshirilishi mumkni; 

 

10

.Kelvin Seifert and Rosemary Sutton,  Educational Psychology © 2018, Second Edition. 47-b. 

 

---

43 

 

 

 agar liderlik stixiyali,  betartib jarayon bo`lsa, rahbarlik  maqsadga  qaratilgan,  

jamiyatda    ishlab  chiqarilgan    normalar,   tartiblar   asosida    saylov oqibatida  sodir 

bo`ladigan hodisadir; 

 

 liderlik rahbarlikka nisbatan vaqtinchalik hodisa bo`lib, guruh    a’zolarining 

kutishlari,  ularning  kayfiyatlari,  faoliyat  yo`nalishiga  qarab  uzoqroq  muddatda  yoki 

qisqa muddatda ro`y beradi; 

 

 rahbarning liderdan farqi yana shundaki, u liderda yo`q bo`lgan  jazolash va 

rag`batlantirish  tizimiga  ega  bo`lib,  shu  asosda  o`z  xodimlariga  ta’sirini  o`tkazishi 

mumkin.  Bu  psixologik  ta’sir  shundayki,  biron-bir  manfaatni  ko`zlab  qilingan  ishda 

erishilgan  yutuqlar  uchun  boshliq  xodimlarini  ko`tarinki  ruh  bilan  rag`batlantirib 

mukofatlab tursa, o`sha yerda xodimlar o`zlari bilmagan holda boshliqqa nisbatan ijobiy 

munosabatda bo`lishada; 

 

 lider    guruhda    u    yoki    bu    qarorlar,  ko`rsatmalar,  tashabbuslarni      o`z   

ixtiyoricha,   bevosita   chiqarish mumkin. Rahbarda esa bu yo`nalishda ko`plab rasmiy 

ko`rsatmalar,  rejalar,  normalar,  buyruqlar  mavjudki,  rahbar  -  bular  doirasidan  chiqib 

ketishi  qiyin.  Ko`p  hollarda  rahbar  lider  uslubini  qo`llasa,  bu  jamiyat  tamonidan 

«o`zboshimchalik», «qonunga bo`ysunmaslik» deb qoralanadi; 

 

 liderning faoliyati faqat kichik guruhlar doirasida amalga oshiriladi, rahbar shu 

guruhdagi,  kengroq  ijtimoiy  doiradagi,  jamiyatdagi  vakil  bo`lgani  uchun  vakolatlari 

ham keng, faoliyat imkoniyatlari ham ortiqdir (3.1-chizma). 

 

 

O`z  ishini  tashkil  qila  bilish  deganda,  uning  o`z  ishini  to`g`ri  rejalashtirib,  uni 

nazorat  qila  olish  nazarda  tutiladi.  Jamoa  faoliyatini  va  o`z  faoliyatini  rejalashtirish 

qobiliyati rahbar uchun muhim bo`lgan talablardan biridir. Boshqarish bevosita jamoaga 

qaratilgan bo`lib, uning psixologik natijasi o`zlikka nisbatan hurmat, o`zlikni anglash, 

qadrlash kabilarni vujudga keltiradi. 

 

Boshqaruv  faoliyatida 

liderlik, 

lider-rahbar 

ijtimoiy 

psixologik 

fenomeniga  katta  e’tibor 

beriladi (3.1-rasm).